KÖKƏLDAŞ MƏDRƏSƏSİ

İyl10

RƏHMAN, RƏHİM ALLAHIN ADI İLƏ!

Mədrəsə sözü lüğətlərdə “oxumaq, başa düşmək, mətni öyrənmək və əzbərləmək üçün təkrarlamaq” mənasını verən “dərs” (“dirasə”) sözündən yaranıb “məf’əl” (مَفْعَل = مَدْرَس (mədrəs)) vəznində (formasında) düzəlmiş bir ismi-məkandır, yəni iş və hərəkətin icrası yerini bildirən bir isimdir. Bəzən “məf’əl” formasında (vəznində) yer bildirən isimlərə “tə mərtubə” (“ة”) qoşulur və “məf’ələtun” (مَدْرَسَةٌ) formasında işlədilir. “Tə mərbutə” artırmaqla bu sözlər yer mənasından əlavə iş və hərəkətin təkrarən, çox vaxt icra olunması mənasını da kəsb edir. Mədrəsə, yəni təkrar-təkrar və çox vaxt dərs oxunan və dərs tədris olunan yer.

İslam tarixində mədrəsənin ilk formalaşması Həzrət Mühəmmədin (s) dövrünə təsadüf edir və Əshabi-süffəyə aid edilir. Yazının mövzusu olan Kökəldaş mədrəsəsi Şeybani hökmdarı Barakxanın (Novruz Əhməd (1552-1556)) oğlu Dərvişxanın Daşkənd valisi olduğu dövrdə Dərvişxanın vəziri Kolbaba Kökəldaş tərəfindən tikilmişdir. Ona görə də mədrəsə qədim zamanlarda “Dərvişxan mədrəsəsi” də adlandırılmışdır. Mənbələrdə yazılır ki, mədrəsə 1551-1575-ci illər arasında ənənəvi memarlıq üsulu ilə tikilmişdir. Onun uzunluğu 62.7 metr, eni isə 44.9 metr olmuşdur. Özbəkistan sərhədləri daxilində “Kökəldaş mədrəsəsi” adlı iki mədrəsə var. Yazımızın mövzusu olan mədrəsə Özbəkistanın paytaxtı Daşkənddə Çarsu meydanında yerləşən mədrəsədir. Buxarada Ləbi-Hovuz ilə üzbəüz 1568-1579-cu illər arasında tikilmiş eyni adlı başqa bir mədrəsə də var. Özbəkistan Respublikasını hərtərəfli araşdıran və təbliğ edən bir çox əsərlərdə adların bu oxşarlığına görə bəzi natamam məlumatlar verilə bilər.

Mədrəsə əsrlər boyu tarixi quruluşunu qoruyub saxlasa da, bölgədə 1830, 1868, 1886, 1946 və 1966-cı illərdə baş verən zəlzələ zamanı böyük ziyan görmüş, hətta iki günbəzi və damı uçmuş, amma hər dəfə əgər belə demək mümkündürsə, yenidən ayağa qalxmışdır. Dağılmış günbəzlərdən çıxmış kərpiclərin 1830-1831-ci illərdə Daşkənd valisi Ləşkər bəylərbəyinin dövründə tikilmiş və günümüzə qədər gəlib çatmayan “Bəylərbəyi mədrəsəsi”nin tikintisində istifadə edildiyi mənbələrdə bildirilir. Yenə tarixi mənbələrdə mədrəsənin 38 otaqdan ibarət olduğu, ilk, orta və ali təhsil şöbələrinin olduğu qeyd olunur. 1884-cü ildə mədrəsənin bir neçə vəqfiyyəsinin (vəqf nizamnaməsinin) olduğu bildirilir. Nümunə kimi deyə bilərik ki, şəhərdəki 7 dükanın icarə haqqı, 230 dükanın isə torpaq hüququ mədrəsənin vəqfiyyəsində (vəqf nizamnaməsində) olduğu üçün bu gəlirlər mədrəsəyə ötürülürdü. XVIII əsrin I yarısında diqqətsizlik ucbatından bu mədrəsə həm də karvansara kimi istifadə olunurdu. Mədrəsənin həm də karvansara kimi istifadə olunması onun elm mərkəzi statusuna xələl gətirməmişdir. Mavəraünnəhr bölgəsinə elm öyrənmək üçün gələn alimlər Kökəldaş mədrəsəsində qonaq olmuş, həm də orada yaradılmış elmi məclislərdən bəhrələnmişlər. Yarandığı gündən bölgənin ən böyük alimləri bu mədrəsədə təhsil alıblar. Məsələn, Muqimi (Mövlana Muqimi (1850-1903)), Furqət (Zakircan Xal Mühəmmədoğlu (1859-1909)), Xislət (Seyid Heybətullah (1880-1945)), Sidqi Xandayliki (Siracuddin Məxdum Mirzahidoğlu (1884-1934)) və İşan Babaxan ibn Əbdülməcidxan (1858-1957) və başqa bir çox şair, ədəbiyyatçılar, ayrı-ayrı elm adamları bu mədrəsədə təhsil almışdır.

Sovet dövründə Özbəkistanda mövcud olan memarlıq əsərlərinə lazımi diqqət yetirilmədiyindən digər memarlıq sahəsinin şah əsərlərindən olan Kökəldaş mədrəsəsi də xarabalıq görüntüsü almışdır. Hətta onun bəzi divarları sökülmüş, vaxtilə elmin tədris olunduğu sinif otaqları anbara, həyəti isə zibilliyə çevrilmişdir. 1902-1903-cü illərdə Daşkənddən olan xeyriyyəçilərin köməkliyi ilə mədrəsənin təmir-bərpa işlərinə başlansa da, kifayət qədər vəsait toplana bilmədiyi üçün bərpa işləri yarımçıq qalmışdır. 1943-cü ildə baş verən zəlzələdə onun iki minarəsi də dağılmışdır. Lakin Kökəldaş mədrəsəsi 1954-cü ildə az da olsa, təmir olunub.

Bu təmir bəhanəsi ilə mədrəsənin yanında yerləşən Xoca Əhrar mədrəsəsinin daşları sökülərək Kökəldaş mədrəsəsinin təmirində istifadə edilmişdir. Beləliklə, 500 illik tarixə malik Xoca Əhrar mədrəsəsi, bir sözlə, bu şəkildə qurban edilmişdir. Kökəldaş mədrəsəsi Özbəkistanın 31 avqust 1991-ci ildə azadlığını elan etməsindən sonra bərpa edilərək indiki görkəmini alıb. Bu bərpa prosesində Erkin Səid Əhmədov və Nəimata Curayevin xidmətləri böyük olmuşdur. Sovet dövründə təhsil verə bilməyən mədrəsə müstəqillik əldə etdikdən sonra 1991-ci ildə Özbəkistan Müsəlmanları Dini İdarəsinin tabeliyinə verilmiş və 1999-cu ildən yenidən Kökəldaş Orta Məxsus Elm Yurdu adı ilə təhsil sahəsində xidmət göstərməyə başlamışdır.

Özbəkistan Respublikası Nazirlər Şurasının 22 avqust 2003-cü il tarixli 364 saylı qərarı ilə Kökəldaş mədrəsəsindən alınan diplom rəsmi olaraq dövlət tərəfindən qəbul edilməyə başlanmışdır. Bu gün mədrəsə tarixi görkəminə sahib olsa da, sinif otaqları müasir tədris materialları ilə təchiz olunmuşdur. Mədrəsənin daxilində on iki mindən çox kitabı olan zəngin kitabxana da var. Tələbələr mədrəsədə boş vaxtlarında xəttatlıq, nəqqaşlıq və oyma kimi sahələri tədris edən kurslarda iştirak edirlər. Əvvəllər bu mədrəsədə təhsil alan tələbələr mədrəsədə pansionat kimi qalırdılar. 2013-cü ildə Özbəkistan Müsəlmanları İdarəsi tərəfindən “Nazirbek Tələbə Yataqxanası” adlı başqa bir yerdə yer ayrılıb. Hazırda tələbələr dərsdən sonra bu yataqxanada məskunlaşırlar. Bu gün mədrəsədə 215 oğlan tələbə təhsil alır. Kökəldaş mədrəsəsində təhsil müddəti 4 ildir və məzun olan tələbələrə orta təhsil (lisey) haqqında diplom verilir.

Məqalənin əlavələrində mədrəsə haqqında ümumi məlumatlar ayrıca cədvəl üzrə verilmiş və eyni zamanda Özbəkistanın hər yerində dini təhsil verən qurum və təşkilatlar barədə də müxtəlif məlumatlar öz əksini tapmışdır.

NƏTİCƏ

Özbəkistan Respublikası öz müstəqilliyini elan etdikdən sonra bərpa edilən Kökəldaş mədrəsəsi 1999-cu ildə yenidən istifadəyə verilib. Bu gün Daşkəndin həm fiziki, həm də mənəvi mərkəzində yerləşən bu mədrəsə illərlə elmdən uzaqlaşdırılan bölgə əhalisinə xidmətini davam etdirir. Kökəldaş mədrəsəsində təhsil alan tələbələr Özbəkistanın hər yerində keçirilən və Özbəkistan Müsəlmanları Dini İdarəsinin təşkil etdiyi Quran-kərim oxuma və dini bilik yarışmalarında bir çox uğurlara imza atıblar. Mədrəsə hər il məhdud sayda tələbə qəbul etdiyi üçün yüzlərlə tələbə burada təhsil almaq istəsələr də, bu fürsətdən yararlana bilmirlər. 2022-2023-cü tədris ilindən etibarən ilk dəfə əcnəbi tələbələrin qəbuluna başlayan mədrəsə beynəlxalq səviyyədə elm mərkəzi olmaq yolunda möhkəm addımlar atır.

“Özbəkistanda dini təhsil və qədim təhsil mərkəzi: Kökəldaş mədrəsəsi” məqaləsindən

Müəllif: Yılmaz Cankaloğlu

Mütərcim: Əbuəbdirrəhman Xəyyam Qurbanzadə

Redaktor: Əfruzə Həsənova

Operator və korrektor: Məhbubə Kərimzadə

QAYNAQLAR

Akiner, Shirin. (2000). Religion’s Gap: Islam and Central Asia in the 1990’s, Harvard International Review, Winter/Spring. 63.

Bennigsen, Alexandre K. (1997). Sovyetler Birliğinde İslâmî Uyanış ve Bazı Gelişmeler. 56.

Bozkurt, Nebi. (2012). “Medrese” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.28. İstanbul: TDV Yayınları, 323.

Erol, Mehmet Seyfettin. (2002). Özbekistan Cumhuriyeti, XIX, 641.

Hasanboyev, Ötkir (2014). Özbekistan’da Devlet ve Din Münasebetleri. 30-108.

Hilgers, Irene. (2006). The Regulation and Control of Religious Pluralism İn Uzbekistan, The Postsocioloist Religious Question (Ed: Hann, Chriss), Munster, 87.

https://president.uz/ru/lists/category/12

https://www.president.uz

https://religions.uz/pages/2

https://religions.uz/pages/view?id=13

https://www.gov.uz/oz/pages/territory

https://www.un.int/uzbekistan/uzbekistan/constitution-republic-uzbekistan

İlkhamov, Alisher. (2006). Archeology of Uzbek Identity, Anthropology & Archeology of Eurasia, 32.

İnatov, Babamurad. (2011). Özbegim Âbideleri, 49-50.

Munavvarov, Zohidulla. (2019). Features of The Religious and Spiritual Policy of the Republic of Uzbekistan: Current Trends, Journal Social-Economic and Humanitarian Research, 4/6.

Musahan, Ali Yıldız. (2015). Sovyet Rejiminin Müslümanlar Üzerindeki İnanç, Ahlak ve Aile Politikası, İlahiyatTetkikleri Dergisi, S. 44, Erzurum: 230.

Özaydın, Abdulkerim. (2012). “Türkler’in İslâmiyeti Kabulü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 47. İstanbul: TDV Yayınları, 478.

Saray, Mehmet. (1993). Özbek Türkleri Tarihi, 56-57.

Sultanov, Omor A. (2009). Muhammed Salih Hoca ve O’nun Tarih-i Cedidâyi Taşkent Eseri, 145.

Tangirov, Obid. (2017). XIX. Asır Sonu XX. Asır Başlarında Taşkent Şehrinin Yerel Eğitim Müesseseleri Tarihi, 38.

Taşdemirci, Ersoy. (1988). Medreselerin Doğuş Kaynakları ve İlk Zamanları, Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, 2-269.

Todua, Zurab. (2005). Özbekistan’da Radikal İslam: Oluşum ve Gelişme Perspektifi, 41-48.

Türkoğlu, İsmail. (2007). “Özbekistan Kültür ve Medeniyeti”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 34. İstanbul: TDV Yayınları, 113.

Yaman, Ali. (2012). Türk Dünyasında İslâm, Sovyet Ateizmi ve Kültürel Süreklilik, Ankara: 23.

Yıldırım, Ahmet. (2012). Orta Asya’da İslâmi İlimlerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi, Orta Asya’da İslâm: Türk’ün Tanrı’sından Tanrı’nın Türk’üne, ed. Muhammet Savaş Kafkasyalı, C. 2, Ankara-Türkistan: SFN Yayıncılık, 647.

ŞİƏNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ

İyl7

RƏHMAN, RƏHİM ALLAHIN ADI İLƏ!

ŞİƏNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ

“Bir neçə söhbət” kitabından[1] götürülmüş bu məqalədə hidayət imamlarının nöqteyi-nəzərindən şiənin əlamət və xüsusiyyətləri qeyd edilmişdir. Onlar öz şiələrindən gözləntilərini bildirmişlər. Onların əməli davranışlarına dəlalət edən sözləri şiələrin əməli proqramı olmalıdır. Məsələn: “Ənsardan Sə’d adlı bir kişi İmam Sadiqdən soruşdu: “Sənə fəda olum! Qali kimdir?” Buyurdu: “Bizim özümüz haqqında demədiyimiz sözləri bizim barəmizdə deyən şəxslər qalidirlər!” Deməli, sadəcə olaraq kimsə Peyğəmbəri və imamları (əleyhissəlam) sevirəm dediyi üçün onların ardıcıllarından olmaz və bu dostluq ona dünyada və axirətdə heç bir fayda verməz. Əksinə, onun əməli və hərəkəti onların əməli və hərəkəti kimi olmalıdır. Yəni Allaha qarşı günah etməkdən çəkinib Ona itaət etməli, Allahın yasaq etdiyi işlərdən qorunmalı, nalayiq söz və ifadələrdən uzaq durmalı, gözəl xüsusiyyətləri kəsb etməlidir. Yalnız bu halda onların şiəsi olar.

Həqiqi hidayət yolu ilə gedənlərin və Peyğəmbərin xalis davamçılarının yolu olan şiə məktəbi bu illər ərzində bir çox əlavə və dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Belə ki, Allah Rəsulunun və hidayət imamlarının məqsədlərindən uzaqlaşmış və müxtəlif firqələrə və dağınıq fikirlərə bölünmüşdür. Şiə məzhəbinin rəhbərləri Peyğəmbərin Əhli-Beytindən olmuş və mütəvatir rəvayətlərdə onun tövsiyə etdiyi və tapşırıq verdiyi şəxslər olmuşlar. Onlar bu yolda öz canlarından və rahatlıqlarından keçmişlər. Lakin imamların ardıcılları, yəni dünənki və bugünkü şiələr bu prinsipləri dərk etməkdə və onlara əməl etməkdə səhlənkarlıq etmiş və Quranda möminlər üçün vəd edilmiş nəticələrdən məhrum olmuşlar. Bu məqalədə hidayət imamlarının (ə) şiənin səciyyəvi cəhətləri və xüsusiyyətləri haqqında dedikləri bəzi rəvayətləri qeyd edəcəyik. Bəlkə, bu fikirlər şiəliyin əslinə və mənşəyinə qayıtmaq üçün faydalı bir öyüd-nəsihət olsun.

İmam Mühəmmədbaqir (ə) Əhli-Beyt dostu haqqında danışmaq istədikdə buyurur: “Ey Cabir! Bir şəxsin bizim tərəfdarlığımızı qəbul edib biz Əhli-Beyti sevdiyini söyləməsi kifayət edərmi? And olsun Allaha Allahın yasaq etdiyi işlərdən qorunub, Onun əmrlərini yerinə yetirməyən (yəni təqvalı olmayan) və Allaha itaət etməyən şəxs bizim tərəfdarımız deyildir. Ey Cabir! Bizim tərəfdarımız təvazökarlıq, xüşu (yəni qəlbin ilahi qorxu və ehtiramla dolu olması), əminlik (etibarlılıq), Allahı çox zikr etmək, oruc tutmaq, namaz qılmaq, valideynə qarşı xoşrəftar olmaq, qonşularından fəqir, zəif, borclu və yetim olanları qorumaq və onlara baxmaq, doğru danışmaq, Quran oxumaq və insanların yalnız xeyrindən danışmaqla tanınır. Onlar hər sahədə öz tayfalarının ən etibarlı və etimadlı şəxsləridirlər”. Cabir deyir: “Dedim: “Ey Peyğəmbərin övladı! Biz bu gün bu sifətlərə sahib olan bir şəxs tanımırıq”. İmam buyurdu: “Məbada camaatın yolu səni, bir kişinin: “Mən Əlini sevirəm və onun vəlayətini (dostluğunu) qəbul edirəm”, – dedikdən sonra bununla bərabər heç bir fəaliyyət göstərməməkdən ibarət olan bir yola çəkməsin. Əgər bir şəxs “Mən Peyğəmbəri sevirəm” – halbuki Peyğəmbər Əlidən də xeyirlidir – desə, sonra onun sirəsinə (həyat tərzinə) tabe olmasa və Sünnəsinə əməl etməsə, yalnız sevgisinin onun üçün heç bir faydası yoxdur. Allahın yasaq etdiyi işlərdən qorunun və Allahın yanında olana (yəni İslam dininə) əməl edin! Allahla heç bir şəxs arasında qohumluq əlaqəsi yoxdur. Ey Cabir! Allah yanında bəndələrin ən sevimlisi, təqvası ən çox olan və Allaha ən çox itaət edən şəxsdir. And olsun Allaha ki, itaətdən başqa heç bir şeylə Allaha yaxınlaşmaq mümkün deyildir. Nə bizdə Cəhənnəmdən qurtuluşa dair nəsə var, nə də bir şəxsdə Allaha qarşı gətirəcək bir dəlil. Kim Allaha itaət edərsə, o bizim vəlimizdir (yəni bizim dostumuzdur). Kim Allaha üsyan edərsə, o bizim düşmənimizdir. Bizim vəlayətimiz (bizə bağlanmaq və dost olmaq) yalnız əməl və vərə’ (şübhəli şeylərdən belə çəkinmək) ilə əldə edilə bilər (yəni əməli və vərə’si olmayan şəxs Əhli-Beytə dost deyildir)”[2].

Mühəmməd ibn Ərəfə İmam Sadiqdən onun belə dediyini rəvayət edir: “Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Sizdən kimin mənə daha çox oxşadığını sizə xəbər verimmi?” “Bəli, ey Allahın Elçisi!” – deyə cavab verdikləri zaman Peyğəmbər (s) buyurdu: “Ən gözəl əxlaqa malik olan, daha yumşaq danışan, qohumlarına qarşı daha xeyirxah (xeyriyyəçi) olan, din qardaşlarını daha çox sevən, haqqı müdafiə etməkdə daha səbirli (möhkəm) olan, qəzəbini ən çox boğa bilən, ən gözəl şəkildə əfv etməyi bacaran, razı qaldıqda və qəzəbləndikdə insafı hamıdan çox olan müsəlman mənə ən çox oxşayan şəxsdir!”[3]

Həmçinin Həzzadan, İmam Baqirdən (ə) onun belə dediyi rəvayət olunmuşdur: “Mömin yalnız o şəxsdir ki, razı olduğu zaman razılığı onu günaha və batilə sövq etməsin[4]. Qəzəbləndikdə qəzəbi onu haqqı deməkdən çəkindirməsin. Güc və iqtidar əldə etdikdə gücü onu haqqı olmayan şeyə doğru çəkməsin!”[5]

Mühəmməd ibn Müslim İmam Baqirin (ə) belə dediyini rəvayət edir: “Müxtəlif yolların (yəni müxtəlif davranışların və sözlərin) sizi azdırmasına imkan verməyin! And olsun Allaha bizim şiəmiz Allaha itaət edən şəxsdir!”[6]

Əbuvəhbin rəvayətində deyilir: “Mən İmam Sadiq əleyhissəlamdan soruşdum: “Şiələrlə və bizim yanımıza gedib-gələn, lakin şiə olmayan digər müsəlmanlarla (sünnilərlə) necə rəftar etməliyik?” İmam belə cavab verdi: “Sizə verdikləri əmanətlərini onlara qaytarın, onların lehinə, yaxud əleyhinə şahidlik edin, xəstələrinə baş çəkin və cənazələrinin dəfn olunmasında iştirak edin!”[7]

İbn Vəhb başqa bir rəvayətdə həmin mətləbi İmam Cəfər Sadiqdən soruşduqda İmam (ə) belə cavab verir: “Tabe olduğunuz imamlara baxın! Onlar (imamlar) rəftar etdiyi kimi rəftar edin. And olsun Allaha ki, sizin imamlarınız onların xəstələrinə baş çəkir, cənazələrinin dəfn olunmasında iştirak edir, onların lehinə, yaxud əleyhinə şahidlik edir və əmanətlərini onlara qaytarırlar”[8].

İbn Muskan Həbib Xəs’əmidən belə rəvayət edir ki, o, İmam Sadiqin belə dediyini eşitmişdir: “Vərə’ sahibi olun[9], çalışqan olun, cənazələrin son mənzilə yola salınmasında və dəfn edilməsində iştirak edin, xəstələrə baş çəkin, öz camaatınızla birlikdə məscidlərinizə gedin, özünüz üçün bəyəndiyiniz və sevdiyiniz bir şeyi insanlar üçün də bəyənin və istəyin!”[10]

Zeyd Şəhham İmam Cəfər Sadiqin ona belə buyurduğunu rəvayət etmişdir: “Mənə itaət etdiyini və mənim sözümü əxz etdiyini gördüyün şəxslərə salam de! Sizə Allahın yasaq etdiyi işlərdən (günahlardan) qorunmağı, dininizdə vərə’ sahibi olmağı (şübhəli şeylərdən belə uzaq olmağı), Allah yolunda çalışqan olmağı, doğru danışmağı, əmanəti sahibinə qaytarmağı, uzun zaman səcdədə qalmağı (tuli-sücud) və yaxşı qonşuluq etməyi tövsiyə edirəm. Həzrət Mühəmməd bunları söyləmişdir. Əmanəti sizə etibar edən şəxsin əmanətini ona qaytarın, istər həmin şəxs xeyirxah insan olsun, istərsə də günahkar şəxs. Həqiqətən, Allahın Elçisi (s) sapı və iynəni sahibinə qaytarmağı əmr edirdi. Öz əşirətlərinizlə (ki onlar əhli-sünnə idilər) əlaqə yaradın, onların cənazələrinin dəfn olunmasında iştirak edin, xəstələrinə baş çəkin və haqlarına riayət edin! Həqiqətən, sizdən bir şəxs dinində vərə’ sahibi olsa, doğru danışsa, əmanəti sahibinə qaytarsa və insanlarla gözəl əxlaqla davransa, deyərlər ki: “Bu cəfəridir!” (Yəni İmam Cəfərin ardıcıllarındandır!) Bu məni sevindirər və bütün bunlara görə mən xoşhal olaram. Deyərlər ki: “Bu, Cəfərin ədəbidir!” Əgər bunların əksi olsa, onun bəla və rüsvayçılığı məni əhatə edər. Deyərlər ki: “Bu, Cəfərin ədəbidir!” And olsun Allaha atam mənə deyirdi ki, qəbilənin içindəki Əli şiəsi həmin qəbilənin zinəti olmalıdır. Əmanətə ən çox riayət edən, haqq-hüquqa ən çox riayət edən, ən doğru danışan şəxs olmalıdır. Onlar həmin şəxsi öz vəsiləri seçməli və əmanətlərini ona etibar etməlidirlər. Həmin əşirətdən onun haqqında soruşduqda onlar belə cavab verməlidirlər: “Kim onun kimi ola bilər ki? Əmanətə ən çox riayət edənimiz və ən doğru danışanımız odur!”[11]

Şəhhamdan belə rəvayət olunur: “İmam Sadiqin belə dediyini eşitdim: “Allahın yasaq etdiyi işlərdən (günahlardan) qorunun, vərə’ sahibi olun, çalışqan və doğru danışan olun, əmanətə riayət edin, gözəl əxlaq sahibi olun, yaxşı qonşuluq edin! İnsanları özünüzə doğru təkcə dilinizlə yox, hərəkətlərinizlə də (yəni danışmaqla yox, əməl etməklə də) cəlb edin! Zinət olun, çirkinlik və rüsvayçı olmayın!”[12]

Feyz Kaşani “Vafi” kitabında bu hədisin şərhində belə yazır: “İnsanları özünüzə doğru dillərinizdən qeyri bir şeylə cəlb edin! Yəni insanları özünüzün nümunəvi və haqq yolunuza gözəl əməlləriniz və əxlaqınızla cəlb edin! Həqiqətən, insanlar sizin gözəl həyat tərzinə və düzgün yola sahib olduğunuzu gördükdə, getdiyiniz şiəlik yoluna daxil olmaq üçün nəfsləri onlarla mübarizə aparacaqdır. “Zinət olun, çirkinlik və rüsvayçılıq etməyin!” Yəni bizim üçün zinət olun, çirkin hərəkətlər edib bizim rüsvay olmağımıza səbəb yaratmayın!”

Əbdürrəhman ibn Həccac Bəcəli Mühəmməd ibn Müslimdən, o da İmam Sadiqdən onun belə dediyini rəvayət etmişdir: “Əli əleyhissəlam vali (rəhbər) olduqda minbərə çıxdı və Allaha həmd-səna etdikdən sonra dedi: “And olsun Allaha nə qədər ki, Yəsribdə (Mədinədə) meyvəli xurma ağacım var sizin beytülmalınızdan bir dirhəm belə götürməyəcəyəm. Özünüz düşünün, görürsünüz ki, özüm (beytülmaldan) bir şey götürmürəm; sizə haqqınızdan artıq verməyim mümkündürmü?” Əqil (Kərrəməllahu vəchəhu!) ona doğru qalxıb dedi: “Sən məni Mədinədəki qaradərili bir şəxslə bərabər tutursan?” Əli əleyhissəlam ona dedi: “Otur! Burada səndən başqa danışacaq şəxs yox idi?! Sənin ondan keçmişin (keçmişdə dini qüvvətləndirmək üçün cəhdin) və təqvandan başqa heç bir üstünlüyün yoxdur!”[13]

Feyz Kaşani Həzrət Əlinin Əqilə olan xitabını (müraciətini) belə izah edir: “Əqil – Allah ondan razı olsun! – Əlidən ona bir şey vermədiyinə görə yox, onu qaradərili bir insana bərabər tutmasından şikayət etdi. Həzrət də ona belə cavab verdi: “Ədalət bunu tələb edir!” Hədisdəki “sabiqə” (sibqət, keçmiş) sözü ilə “ondan əvvəl iman gətirmək və hicrət etməkdə ondan irəliyə keçmək” (bir sözlə, ondan əvvəl dini qüvvətləndirmək üçün cəhd etmək) nəzərdə tutulur. Əgər “Bəs nə üçün Həzrət Əli (ə) təqva və sabiqəni (keçmişi) nəzərə alıb əta etməkdə (yəni mal verməkdə) üstünlüyə riayət etmirdi? Nə üçün malı onların arasında bərabər şəkildə paylaşdırırdı?” – deyə sual verilərsə, belə cavab verərik: “Çünki bu, mükafatı ehtiyacların bərabər olduğu dünyada yox, axirətdə veriləcək mövzulardandır”(yəni sabiqə və təqvanın mükafatı dünyada yox, axirətdə veriləcək. …)”

Əbuhəmzə Sumali Həzrət Səccaddan onun belə dediyini rəvayət edir: “Həqiqətən, Allah yanında ən nifrət edilən (ən mənfur) şəxs bir imamın həyat tərzini (yəni söz və üsullarını) qəbul edən, lakin onun əməllərinə tabe olmayan şəxsdir!”[14]

Əli ibn Riab İmam Sadiqin belə dediyini rəvayət edir: “Həqiqətən, biz bir şəxsi bizim bütün əmrlərimizə tabe olmadıqca və bizim müridimiz olmadıqca qüvvətli imana sahib bir şəxs hesab etmirik! Agah olun! Bizim əmrimizə tabe olmağın və ona istəkli olmağın əlaməti vərə’ sahibi olmaqdır. Bununla özünüzü bəzəyin ki, Allah da sizə rəhm etsin. Onunla (yəni vərə’ sahibi olmaqla) düşmənlərimizi utandırın ki, Allah sizi başıuca etsin və sizə həyat bəxş etsin!”[15]

Abdullah ibn Əbiyə’fur İmam Sadiqdən belə rəvayət edir: “İnsanları dillərinizdən qeyri bir şeylə (yəni danışmaqla yox, əməl etməklə haqqa doğru) cəlb edin! Onlar sizin vərə’ sahibi və çalışqan olduğunuzu, namaz qıldığınızı və xeyirxah əməllərlə məşğul olduğunuzu görsünlər. Çünki (insanları haqqa doğru) dəvət edən bu əməllərdir”[16].

İmam Baqir əleyhissəlamın belə dediyi rəvayət olunmuşdur: “Ey şiə tayfası, ey Mühəmməd Əhli-Beytinin şiələri (ardıcılları)! “Orta numruqə” kimi[17] olun; qali (dində və bizim barəmizdə həddini aşan) sizə doğru qayıtsın, tali (sizdən geri qalan) isə sizə qoşulsun!”

Ənsardan Sə’d adlı bir şəxs İmama belə bir sual verdi:

“Sənə fəda olum! Qali kimdir?”

İmam buyurdu: “Bizim özümüz haqqında demədiyimiz sözləri bizim barəmizdə deyən şəxslər qalidirlər! Onlar bizdən deyil, biz də onlardan deyilik!”

Həmin şəxs yenə İmamdan soruşdu:

“Tali kimdir?” İmam belə cavab verdi: “Hidayət yolunu axtarır, xeyirli işlər görür ki, ona görə mükafatlandırılsın!” Sonra üzünü bizə tutub dedi: “And olsun Allaha bizdə Allahın əzabından qurtuluşa dair heçnə yoxdur, bizimlə Allah arasında qohumluq əlaqəsi yoxdur, bizim Allahın üzərində heç bir höccətimiz (dəlilimiz) yoxdur. İtaətdən başqa heç nə ilə Allaha yaxınlaşmaq mümkün deyildir. Kim Allaha itaət edərsə, bizim vəlayətimiz (dostluğumuz) ona fayda verər. Kim Allaha üsyan edərsə, bizim vəlayətimizin onun üçün heç bir faydası yoxdur. Vay halınıza, aldanmayın! Vay halınıza, aldanmayın!”[18]

Deməli, günahkar olsanız, sizin vəlayət iddianız yalandır!

Mənbə: “Bir neçə söhbət” kitabı

Müəllif: Ayətullah Əllamə Mühəmmədcavad Qərəvi

Mütərcim: Əbuəbdirrəhman Xəyyam Qurbanzadə

Redaktor: Əfruzə Həsənova

Operator və korrektor: Məhbubə Kərimzadə

[1] Müəllif: Əllamə Mühəmmədcavad Qərəvi

[2] “Üsuli-kafi”, Kitabul-iman vəl-kufr, Babut-taəti vət-təqva, 3-cü hədis

[3] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr, s. 38

[4] Yəni dostlarından, qohumlarından və hər hansı bir şəxsdən razı olması onların pisliklərinə göz yummasına, o pisliklər qarşısında sükut etməsinə və onların xeyrinə zülm və günah etməsinə səbəb olmasın. Əksinə, çətinliklə olsa da, onları sorğu-sual etsin və haqqı bərqərar etsin.

[5] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr, s. 36-38

[6] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr, s. 60

[7] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr, s. 97

[8] Həmin mənbə

[9] Yəni günahları tərk edin və harama mürtəkib olmaqdan qorxaraq şübhəli şeylərdən də uzaq olun

[10] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr, s. 97

[11] Həmin mənbələr

[12] Həmin mənbələr

[13] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr

[14] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr, Babut-taə vət-təqva

[15] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr, Babul-vərə’, s. 64

[16] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr, Babul-vərə’, s. 64

[17] Yəni qarşıda oturanın özünü arxaya, arxada oturanın isə özünü qarşıya çəkib üzərində otura bilmələri üçün qatırın üzərinə qoyulan kiçik balış kimi

[18] “Kafi”, “Vafi”, Kitabul-iman vəl-küfr

2024-CÜ İL 10 APREL ÇƏRŞƏNBƏ GÜNÜ DÜNYANIN BÜTÜN ÖLKƏLƏRİNDƏ MÜBARƏK FİTR BAYRAMININ İLK GÜNÜDÜR!

Apr7

BƏYANAT

MƏRHUM DİNİ RƏHBƏR AYƏTULLAH SEYİD FƏZLULLAHIN MÜƏSSİSƏSİNDƏKİ ŞƏR’İ İDARƏ: “2024-CÜ İL 10 APREL ÇƏRŞƏNBƏ GÜNÜ DÜNYANIN BÜTÜN ÖLKƏLƏRİNDƏ MÜBARƏK FİTR BAYRAMININ İLK GÜNÜDÜR!”

Mərhum dini rəhbər Ayətullah Seyid Fəzlullahın müəssisəsindəki şər’i idarə hicri 1445-ci il (m. 2024-cü il) üçün şəvval ayının başlanmasını dəqiqləşdirən bir bəyanat yayıb. Bəyanatın mətni belədir: “Hicri-qəməri təqvimi ilə 1445-ci ilin (m. 2024) şəvval ayının hilalı 2024-cü il aprel ayının 8-i bazar ertəsi günü Qrinviç saatı ilə 06:21-də, yəni Beyrut şəhəri yerli saatla saat 09:21-də (Bakı vaxtı ilə 10:21-də) doğacaqdır (ictima).

Əlavə edilən sxemdən də göründüyü kimi, bazar ertəsi günü axşam (çərşənbə axşamı gününün gecəsi) ayparanın dünyanın heç bir yerində görünməsi mümkün deyil. Odur ki, aprel ayının 9-u çərşənbə axşamı günü mübarək ramazan ayının otuzuncu gününü tamamlayan gün olacaq.

Çərşənbə axşamı günü axşam (çərşənbə gününün gecəsi) ayparanı Şimali Amerikada, Kanadada, Mərkəzi Amerikada, Cənubi Amerikanın bir çox məntəqələrində, Afrikanın şimal və mərkəzi hissələrində, Avropa və Asiyada çılpaq gözlə asanlıqla görmək mümkün olacaq. Cənubi Amerika və Afrikanın cənubunun bir hissəsində, Asiyanın qərb hissəsində, İrak və digər ərəb ölkələrində, Türkiyə və İranda (həmçinin Azərbaycanda) hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda ayparanın çılpaq gözlə görünməsi mümkün olacaq. Həmçinin Asiyanın digər məntəqələrində, Avstraliyanın bəzi məntəqələrində, Afrikanın cənub hissələrində və Cənubi Amerikanın cənubunda ayparanın teleskopdan istifadə etməklə görünməsi mümkün olacaq.

Buna görə də ramazan ayının otuz gününün keçməsi ilə yanaşı 2024-cü il aprel ayının 10-u çərşənbə günü şəvval ayının 1-ci günü, yəni Fitr bayramı günüdür.

Bu, Seyid Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsasa uyğun olaraq da belədir. Seyid Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsas budur ki, qəti (dəqiq) və adətən yəqinlik ifadə edən astronomik hesablamalara etimad etmək icazəlidir və gecənin bir hissəsində olsa belə, müştərək olduğumuz hər hansı bir ölkədə və ya məntəqədə hilalın görünməsinin mümkünlüyü kifayət edir. Buna əlavə olaraq Seyidə görə adi gözlə görməklə yaxınlaşdırıcı cihaz vasitəsilə görmək arasında heç bir fərq yoxdur, hər iki görmə mötəbərdir.

Bu hökm Yer kürəsinin şərq və qərb hissələrinin hər ikisinə şamil edilir.

Allahdan istəyirik ki, bu bayramı İslam dünyası üçün xeyirli və bərəkətli qərar versin, müsəlmanların sözünü bir yerə toplasın və mövqelərini birləşdirsin, onların cəmiyyətindən fitnə-fəsadı aparsın və ölkələrini sionistlərin, Amerikanın, Böyük Britaniyanın, Atlantika İttifaqının (NATO), digər istismarçı qüvvələrin işğalından və yerli zalımların zülmündən azad etsin!”

 Allahdan istəyirik ki, bu bayram günü bütün azərbaycanlılar arasında xeyirə və haqqa açılış günü olsun! AMİN!

Qırmızı rəng: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.

Rəngsiz: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.

Tünd-göy: hilalı yalnız teleskopdan istifadə etməklə görmək mümkündür.

Çəhrayı (gülü, açıq gül rəngli): hilalı teleskopdan istifadə etməklə, hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda adi gözlə görmək mümkündür.

Yaşıl: hilalın adi gözlə görünməsinin mümkün olduğu bölgələr.

İzah: Ayətullah Seyid Əli Sistaninin və Seyid Əli Xamənəinin müqəllidlərinin də Fitr bayramını 2024-cü il aprel ayının çərçənbə günündə (10 apreldə) qeyd edəcəkləri gözlənilir. Hər iki dini rəhbərin fiqhi rəyinə əsasən ayın əvvəlinin sübuta yetməsi üçün hilalın mükəlləfin yaşadığı şəhərin üfüqündə, yaxud həmüfüq şəhərlərdə, yaxud yaxın üfüqlü şəhərlərdə görünməsi şərtdir. Yuxarıdakı açıqlamaya əsasən 2024-cü il 9 aprel günü axşam Günəş batarkən bütün Asiya qitəsində (yəni bizim üfüqümüzdə və bizim üfüqümüzə yaxın olan üfüqlərdə) ayparanın həm çılpaq gözlə, həm də müxtəlif yaxınlaşdırıcı vasitələrlə görünməsi mümkün olacaq. Deməli, hər iki dini rəhbərin 10 aprel çərşənbə gününün Fitr bayramı günü olduğunu elan etməsi gözlənilir.

Milli Görüş-Sabiqun hərəkatı

ХУТБЕЙИ-ШАБАНИЙА

Mar8

ПРОПОВЕДЬ ПРОРОКА О ДОСТОИНСТВАХ МЕСЯЦА РАМАДАН

(ХУТБЕЙИ-ШАБАНИЙА)

Хутбейи-Шабанийа – это проповедь-хутба о достоинствах месяца Рамадан, прочитанная Пророком (мир ему и благословение Аллаха!). Поскольку эта проповедь была прочитана в последнюю пятницу месяца Шабан, она была известна как Хутбейи-Шабанийа (проповедь месяца Шабан). Проповедь призывает мусульман правильно относиться к своим подчиненным, тем, кто от них зависит и тем, кто в них нуждается, контролировать свои глаза, уши и каждое промолвленное слово, читать Коран, посылать благословения Пророку и вспоминать Судный день. В конце проповеди Пророк (мир ему и благословение Аллаха!) ответил на вопрос, заданный Его Светлостью Али, и заявил, что лучшим деянием в месяц Рамадан является воздержание от всего, что считается грехом.

Эту проповедь Пророка (мир ему и благословение Аллаха!) передал Имам ар-Рида (а) посредством цепочки передатчиков – предыдущих имамов – доходящей до Имама Али. Древнейшим источником этой проповеди является книга «Достоинства Амира аль-муминина (да будет мир с ним!)», написанная Ибн Укда Куфи (332 г. н. э. – 944 г. н. э.). Другими важными источниками, из которых была передана проповедь, являются:

1. «Уйуну-ахбар ар-Рида(а)» (т. 1, стр. 295–297, Шейх Садук);

2. «Амали» (с. 93–96, Шейх Садук);

3. «Икбал» (т. 1, стр. 2, 3, Сайид ибн Тавус).

Шейх Аббас Кумми также передал большую часть этой проповеди в книге «Мафатих аль-джинан» в начале раздела «Достоинство благословенного месяца Рамадан» из труда Шейха Садука «Амали» и считал свой документ достоверным, авторитетным.

ТЕКСТ ПРОПОВЕДИ

Шейх Садук, опираясь на достоверный источник (санад) передает от Имама ар-Риды, его предков и его Светлости Али (мир ему и его потомкам!): «Пророк (мир ему и благословение Аллаха!) однажды прочитал нам такую проповедь-хутбу: «О люди! Воистину, месяц Аллаха приближается к вам с изобилием, милостью и прощением. Пред Аллахом этот месяц самый ценный. Его дни — лучшие из всех дней, ночи —лучшие из всех ночей, а часы – лучшие из всех часов. Это такой месяц, в котором вы приглашены на божественный пир (в гости) и причисляетесь к тем, кто пользуется божественной благодатью (святые-авлия).  В этом месяце дыхание ваше – поминание-зикр, ваш сон – поклонение, а ваши благие деяния и молитвы принимаются. Поэтому с искренним намерением и чистым сердцем попросите вашего Господа даровать вам успех в соблюдении поста и чтении Корана. Ибо тот, кто будет лишен благословения и прощения Аллаха в этот великий месяц, поистине несчастен. Будучи голодными и испытывая жажду в этот месяц, помните о голоде и жажде Судного дня. Подавайте милостыню бедным и неимущим, уважайте старших, будьте милостивы к младшим, поддерживайте родственные связи, берегите язык, отводите свои взоры от всего, на что запрещено смотреть и берегите свой слух от слов, которые запрещено слушать! Будьте милосердны к сиротам, дабы к вашим сиротам тоже проявили милость. Покайтесь перед Аллахом в своих грехах и взывайте к Нему, подняв руки во время молитвы, поскольку это лучшее время – когда Всевышний Аллах с милостью смотрит на Своих рабов, отвечает, когда они открывают Ему свои тайны, а когда они зовут Его, Он говорит им: «Ляббейк» («Что вы прикажете? Я готов к исполнению»).  Когда же они молят Его, Он не оставляет их молитвы без ответа.

О люди! Ваши души – заложники ваших деяний, освободите их покаянием. На плечах ваших груз грехов, облегчите его долгими земными поклонами. Знайте, что Всевышний Аллах поклялся Своей честью, что не накажет верующих, которые молятся и падают ниц, и что Он не устрашит их огнем в день, когда они предстанут перед Ним.

О люди! Кто из вас угостит постящегося верующего во время разговения в этом месяце, тому будет записана награда, словно он освободил раба. Ему также будут прощены прошлые грехи».

В этот момент послышался голос: «О Посланник Аллаха! Не у всех есть такая возможность».

Пророк (мир ему и благословение Аллаха!) сказал: «Защити себя от огня пусть даже половиной финика! Защити себя от огня, хотя бы глотком воды!»

О люди, кто из вас украсит свою нравственность в этом месяце, тот с легкостью перейдет мост Сират в день, когда ноги будут соскальзывать с него. Кто облегчит работу своей прислуге в этом месяце, тому Аллах облегчит допрос (Судного дня). Кто удержится от плохого деяния ​​в течение этого месяца, от того Аллах удержит Свой гнев в Судный день. Кто проявит милосердие к сироте в этом месяце, того Аллах в День Воскресения причислит к почитаемым рабам Своим. Кто вступит в контакт со своим родственником в этом месяце, к тому Аллах будет милостив в День Воскресения. Кто оборвет родственные связи в этом месяце, того Аллах лишит Своей милости в День Суда. Тому, кто в этом месяце совершит мустахаб намаз-молитву (необязательная, дополнительная молитва) Аллах дарует свободу от Адского огня. Тому, кто в этом месяце совершит одну обязательную молитву, будет дана награда человека, совершившего семьдесят обязательных молитв в другие месяцы. Кто пошлет мне больше благословений-салават в этом месяце, тому Аллах увеличит вес (благих) дел в тот день, когда их вес будет легким. Тот, кто прочтет аят Корана в этом месяце, получит награду человека, который полностью прочитал его в другие месяцы.

О люди! Врата Рая открыты в этом месяце. Попросите своего Господа, чтобы Он не закрывал их пред вами. Врата Ада закрыты в этом месяце. Молите своего Господа, чтобы не открывал эти врата для вас. В этом месяце шайтаны закованы в цепи. Просите своего Господа, чтобы шайтаны не господствовали над вами».

Амир аль-муминин Али (а) сказал:«Я встал и спросил: «О Посланник Аллаха, совершение какого деяния считается самым лучшим в этом месяце?»

Пророк (мир ему и благословение Аллаха) ответил: «О Аб аль-Хасан, самое лучшее деяние в этом месяце – сторониться всего, что запретил Аллах! …» («Амали», стр. 93–96, Шейх Садук).

ВЫВОД

В месяц рамадан:

1. Настоятельно рекомендуется не лишать себя возможности быть прощенным и достичь божественного милосердия.

2. Открываются двери милости Божией.

3. Связываются руки шайтанов.

4. Правильно следуйте адабам[1] поста.

5. Думайте о голоде и жажде в Судный день.

6. Интересуйтесь положением нуждающихся и пожилых людей, а также тех, кто находится под чьей-то властью и волей, и помогайте им в соответствии с их положением.

7. Поддерживайте родственные связи.

8. Угостите постящегося пусть даже половиной финика и глотком воды во время разговения.

9. Контролируйте глаза, уши и язык.

10. Особое внимание уделяйте молитве-намазу, покаянию, молитве-дуа и просите прощения грехов.

11. Читайте Коран.

12. Посылайте много благословений-салават Пророку (мир ему и благословение Аллаха!).

13. Будьте добрыми и нежными.

14. Не совершайте плохих деяний, никого не притесняйте, не будьте жестокими и беспощадными к людям.

Внимание: Шейх Садук (да будет милость Аллаха к нему!) передает, что, когда наступил месяц Рамадан, Пророк (мир ему и благословение Аллаха!) освободил всех пленников и дал каждому бедняку то, что он желал.

Перевод: Жаля Намик кызы

[1] Адаб – мусульманский этикет поведения, предписанный нормами шариата, включающий хорошие манеры, нормы приличия, порядочность, человечность.

XÜTBEYİ-ŞƏBANİYYƏ

Mar8

RAMAZAN AYININ FƏZİLƏTİ

BARƏSİNDƏ PEYĞƏMBƏRİN XÜTBƏSİ

(XÜTBEYİ-ŞƏBANİYYƏ)

Xütbeyi-şəbaniyyə ramazan ayının fəziləti barəsində Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş bir xütbədir. Bu xütbə şəban ayının son cümə günündə söyləndiyinə görə xütbeyi-şəbaniyyə (Şəban ayı xütbəsi) adı ilə tanınmışdır. Xütbədə müsəlmanlar onlara tabe olan şəxslərin, onlardan asılı olan və onlara ehtiyacı olan insanların halına düzgün yanaşmağa, gözə, qulağa və dilindən çıxan hər sözə nəzarət etməyə, Quran oxumağa, Peyğəmbərə salavat göndərməyə və qiyamət gününü xatırlamağa dəvət olunurlar. Xütbənin sonunda Peyğəmbər (s) Həzrət Əlinin verdiyi sualı cavablandıraraq bildirir ki, ramazan ayında ən fəzilətli əməl günah hesab edilən hər bir hərəkətdən uzaq olmaqdır.

Bu xütbəni İmam Rza (ə) özündən əvvəlki imamlar yolu ilə İmam Əliyə çatan sənəd silsiləsi ilə Peyğəmbərdən (s) nəql etmişdir. Xütbənin ən qədim mənbəyi İbn Uqdə Kufinin (v. h. q. 332 – m. 944) yazdığı “Əmirülmöminin əleyhissəlamın fəzilətləri” kitabıdır. Xütbənin nəql olunduğu digər mühüm mənbələr isə bunlardır:

1. “Üyunu-əxbarir-Rza (ə)” (c. 1, s. 295-297, Şeyx Səduq);

2. “Əmali” (s. 93-96, Şeyx Səduq);

3. “İqbal” (c.1, s. 2, 3, Seyid ibn Tavus).

Şeyx Abbas Qummi də “Məfatihul-cinan” kitabında bu xütbənin böyük bir hissəsini “Mübarək ramazan ayının fəziləti” bölməsinin əvvəlində Şeyx Səduqun “Əmali” əsərindən nəql etmiş və onun sənədini mötəbər hesab etmişdir.

XÜTBƏNİN MƏTNİ

Şeyx Səduq mötəbər bir sənədlə İmam Rzadan, onun ata-babalarından və Həzrət Əlidən (Ona və övladlarına salam olsun!) rəvayət edir: “Peyğəmbər (s) bir gün bizə belə bir xütbə söylədi və dedi: “Ey insanlar! Həqiqətən, Allahın ayı bərəkət, rəhmət və məğfirətlə (bağışlanma) sizə tərəf gəlməkdədir. O, Allah yanında ayların ən fəzilətlisidir. Onun günləri günlərin, gecələri gecələrin, saatları isə saatların ən fəzilətlisidir. O elə bir aydır ki, siz o ayda ilahi ziyafətə (qonaqlığa) dəvət olunmuş və ilahi kəramətdən faydalananların (övliyaların) zümrəsində qərar tutmusunuz. O ayda nəfəsləriniz təsbih (zikr), yuxunuz ibadət, əməliniz məqbul, duanız isə müstəcabdır (qəbuldur). Buna görə də sədaqət dolu niyyətlərlə, pak və təmiz qəlblə Rəbbinizdən oruc tutmaq və Quran oxumaqda sizə müvəffəqiyyət verməsini istəyin. Çünki bu böyük ayda ilahi məğfirətdən (bağışlanmadan) məhrum olan şəxs, həqiqətən, bədbəxtdir. Bu ayda ac-susuz qalmaqla qiyamət gününün aclığını və susuzluğunu xatırlayın! Fəqirlərinizə və miskinlərinizə sədəqə verin, böyüklərinizə ehtiram edin, kiçiklərinizə qarşı mərhəmətli olun, qohumlarınızla əlaqə yaradın, dilinizi qoruyun, baxılması halal olmayan hər şeydən gözlərinizi, qulaq asılması halal olmayan sözlərdən isə qulaqlarınızı qoruyun! Camaatın yetimlərinə rəhm edin ki, sizin də yetimlərinizə rəhm etsinlər. Günahlarınızdan Allaha tövbə edin və namaz vaxtlarında dua ilə əllərinizi Ona tərəf qaldırın. Çünki o vaxtlar saatların ən fəzilətlisidir ki, Allah-Taala o vaxtlarda Öz bəndələrinə rəhmətlə baxar, bəndələr öz sirlərini Ona bildirdikdə onlara cavab verər, Onu çağırdıqda onlara “Ləbbeyk” (“Nə əmriniz var? Əmrinizə hazıram”) – deyər və Ona dua etdikdə (Ona yalvarıb-yaxardıqda) istəklərini cavabsız qoymaz.

Ey insanlar! Canlarınız əməllərinizin girovundadır, onları istiğfarınızla azad edin. Çiyinlərinizdə günahlarınızdan ibarət ağır bir yük vardır, onu uzun səcdələrinizlə yüngülləşdirin. Bilin ki, Allah-Taala namaz qılan və səcdə edən möminlərə əzab verməyəcəyinə və insanlar Rəbbülaləminin hüzurunda dayanacaqları gün onları atəşlə qorxutmayacağına dair Öz izzətinə and içmişdir.

Ey insanlar! Sizdən kim bu ayda oruc tutan möminə iftar verərsə, bununla Allah yanında onun üçün bir qul azad etməyin savabı yazılar. Eyni zamanda onun keçmiş günahları bağışlanar”.

O zaman bir səs eşidildi: “Ey Allahın Elçisi! Bizim hamımızın bunu etməyə gücü yoxdur”.

Peyğəmbər (s) buyurdu: “Bir xurmanın yarısı ilə də olsa, atəşdən qorunun! Bir qurtum su ilə də olsa, atəşdən qorunun!

Ey insanlar, sizdən kim bu ayda öz əxlaqını gözəlləşdirərsə, ayaqlar Siratın üzərində sürüşəcəyi gün o, Sirat körpüsündən rahatlıqla keçər. Kim bu ayda öz xidmətçisinin işini yüngülləşdirərsə, Allah da onun sorğu-sualını yüngülləşdirər. Kim bu ayda şər işdən, əməldən kənar durarsa, Allahla görüşdüyü gün (qiyamət günü) Allah da Öz qəzəbini ondan uzaqlaşdırar. Kim bu ayda bir yetimi əzizləyərsə, Allah da qiyamət günündə onu əziz tutar. Kim bu ayda öz qohumu ilə əlaqə yaradarsa, Allah da qiyamət günü onu Öz rəhmətinə qovuşdurar. Kim bu ayda qohumu ilə əlaqəni kəsərsə, Allah da qiyamət günü ondan Öz rəhmətini kəsər. Kim bu ayda bir müstəhəb namaz qılarsa, Allah onun Cəhənnəm atəşindən azad olunmasına hökm verər. Kim bu ayda bir vacib namaz əda edərsə, ona digər aylarda yetmiş vacib namaz qılan şəxsin savabı verilər. Kim bu ayda mənə daha çox salavat göndərərsə, əməl tərəziləri yüngül gəldiyi gün Allah onun əməl tərəzisini ağırlaşdırar. Kim bu ayda bir Quran ayəsi oxuyarsa, ona digər aylarda Quranı xətm edən şəxsin savabı verilər.

Ey insanlar! Bu ayda Cənnətlərin qapıları açıqdır. Rəbbinizdən istəyin ki, bu qapıları sizin üzünüzə bağlamasın; bu ayda Cəhənnəm atəşinin qapıları bağlıdır, Rəbbinizdən istəyin ki, bu qapıları sizin üzünüzə açmasın. Bu ayda şeytanların əlləri bağlıdır; Rəbbinizdən istəyin ki, şeytanları sizə hakim etməsin”.

Əmirülmöminin Əli (ə) dedi: “Ayağa qalxdım və soruşdum: “Ey Allahın Elçisi, bu ayda yerinə yetiriləcək ən fəzilətli əməl hansıdır?”

Peyğəmbər (s) cavab verdi: “Ey Əbəlhəsən, bu ayda ən fəzilətli əməl Allahın haram etdiyi işlərdən qorunmaqdır! …” (“Əmali”, s. 93-96, Şeyx Səduq)

XÜTBƏNİN NƏTİCƏSİ

1. Bağışlanmaqdan və ilahi rəhmətdən məhrum olmamağın ciddi şəkildə tövsiyə olunması.

2. Allahın rəhmət qapılarının açılması.

3. Şeytanların əllərinin bağlanması.

4. Oruc tutmağın adabına düzgün riayət olunması.

5. Qiyamət gününün aclıq və susuzluğunun xatırlanması.

6. İnsanın iradəsinə və hökmünə tabe vəziyyətdə olanların, ehtiyac içində yaşayanların və yaşlı insanların şəraiti ilə maraqlanmaq və vəziyyətlərinə uyğun kömək etmək.

7. Silei-rəhm etmək.

8. Bir xurmanın yarısı və bir qurtum su ilə də olsa, iftar vermək.

9. Gözə, qulağa və dilə nəzarət etmək.

10. Namaza, tövbə, dua və istiğfar etməyə xüsusi diqqət göstərmək.

11. Quran oxumaq.

12. Peyğəmbərə (s) çox salavat göndərmək.

13. Xoşxasiyyət və mülayim olmaq.

14. Mərdimazar işlərlə məşğul olmamaq, heç kimə zülm etməmək, insanlara qarşı qəddar və amansız olmamaq.

Diqqət: Şeyx Səduq (Allahın rəhməti onun üzərinə olsun!) rəvayət edir ki, ramazan ayı daxil olduqda Peyğəmbər (s) bütün əsirləri azad edər və hər bir dilənçiyə də onun istədiyini verərdi.

Mütərcim və tərtibçi: Xəyyam Qurbanzadə

Redaktor: Əfruzə Həsənova

Korrektor: Məhbubə Kərimzadə

11 MART 2024-CÜ İL BAZAR ERTƏSİ GÜNÜ MÜBARƏK RAMAZAN AYININ İLK GÜNÜDÜR!

Mar7

BƏYANAT

MƏRHUM DİNİ RƏHBƏR AYƏTULLAH SEYİD FƏZLULLAHIN MÜƏSSİSƏSİNDƏKİ ŞƏR’İ HEYƏT: “11 MART 2024-CÜ İL BAZAR ERTƏSİ GÜNÜ MÜBARƏK RAMAZAN AYININ İLK GÜNÜDÜR!”

Tarix: 26 şəban 1445-ci il,

miladi: 07/03/2024

Mərhum dini rəhbər S. M. Fəzlullahın müəssisəsindəki şər’i idarə hicri 1445-ci il (m. 2024-cü il) üçün ramazan ayının başlanmasını dəqiqləşdirən bəyanat yayıb. Bəyanatın mətni belədir: “H. q. təqvimi ilə 1445-ci ilin (m. 2024-cü ilin) ramazan ayının hilalı 2024-cü il mart ayının 10-u bazar günü Qrinviç saatı ilə səhər saat 09:00-da, Beyrut şəhəri yerli saatla səhər saat 11:00-da (Bakı vaxtı ilə günorta saat 13:00-da) doğacaqdır (ictima[1]).

Əlavə edilən xəritəyə əsasən 60 dərəcə şimal enliyi ilə 40 dərəcə cənub enliyi arasında və 30 dərəcə qərb uzunluğu ilə 150 dərəcə qərb uzunluğu arasında yerləşən məntəqələrdə yeni hilalın (yəni ramazan ayı hilalının) görünməsi mümkün olacaq. Hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda ABŞ və Kanadanın qərb hissəsində yerləşən məntəqələrdə ayparanın çılpaq gözlə görünməsi mümkün olacaq. Şimali və Cənubi Amerikanın əksər məntəqələrində isə ayparanın yaxınlaşdırıcı vasitələrlə görünməsi mümkün olacaq. Buna görə də hilalın göründüyü məntəqələrlə gecənin bir hissəsində olsa belə, gecə müştərəkliyi olan bütün ölkələrdə (Azərbaycan da bu ölkələr sırasına daxildir.) ramazan ayının ilk günü 11/03/2024-cü il bazar ertəsi günü olacaq. (Bazar günündən bazar ertəsi gününə keçən gecə niyyət gecəsidir.) Hilalın göründüyü məntəqələrlə gecə müştərəkliyi olmayan məntəqələrdə, məsələn Avstraliya və Yeni Zelandiyada ramazan ayının ilk günü 12/03/2024-cü il çərşənbə axşamı gününə təvafüq edəcəkdir. Bu, Seyid Mühəmmədhüseyn Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsasə uyğun olaraq belədir. Seyid Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsas budur ki, qəti (dəqiq) və adətən yəqinlik ifadə edən astronomik hesablamalara etimad etmək icazəlidir və gecənin bir hissəsində olsa belə, müştərək olduğumuz hər hansı bir ölkədə və ya məntəqədə hilalın görünməsinin mümkünlüyü kifayət edir. Buna əlavə olaraq Seyidə görə adi gözlə görməklə yaxınlaşdırıcı cihaz vasitəsilə görmək arasında heç bir fərq yoxdur, hər iki görmə mötəbərdir.

Allahdan istəyirik ki, bu ayda və qarşıdan gələn aylarda bizə Özünə itaət etməkdə və İslam ümmətinə birlik, izzət və kəramət əldə etməkdə müvəffəqiyyət versin! Bu ayı İslam dünyası üçün xeyir, yardım və bərəkət ayı qərar versin, müsəlmanların sözünü bir yerə toplasın və mövqelərini birləşdirsin, onların cəmiyyətindən fitnə-fəsadı aparsın və ölkələrini sionistlərin, Amerikanın, Böyük Britaniyanın, Atlantika İttifaqının (NATO), digər istismarçı qüvvələrin işğalından və yerli zalımların zülmündən azad etsin!”

 Allahdan istəyirik ki, bu ay bütün azərbaycanlılar arasında xeyir və haqqa açılış ayı olsun! AMİN!

Qırmızı rəng: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.

Rəngsiz: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.

Tünd-göy: hilalı yalnız teleskopdan istifadə etməklə görmək mümkündür.

Çəhrayı (gülü, açıq gül rəngli): hilalı teleskopdan istifadə etməklə, hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda adi gözlə görmək mümkündür.

Yaşıl: hilalın adi gözlə görünməsinin mümkün olduğu bölgələr.

İzah: Bəyanata və 2024-cü il ramazan ayı hilalının sxeminə diqqət etməklə məlum olur ki, 10 mart axşam Günəş batarkən bizim ölkənin üfüqündə ayparanın görünməsi qeyri-mümkündür. Lakin gecənin bir hissəsində olsa belə, müştərək olduğumuz ölkələrin birində – tünd-göy və çəhrayı rəngdə yerləşən ölkələrdə – ayparanın görünməsinin mümkünlüyü ilə Seyid Fəzlullahın fitvasına əsasən bizim üçün də ramazan ayının əvvəli sübuta yetmiş olur.

Ayətullah Seyid Əli Sistaninin və Seyid Əli Xamənəinin müqəllidləri üçün ramazan ayı 2024-cü il mart ayının 12-də (çərşənbə axşamı günündə) başlayacaqdır. Çünki hər iki dini rəhbərin fiqhi rəyinə əsasən ayın əvvəlinin sübuta yetməsi üçün hilalın mükəlləfin yaşadığı şəhərin üfüqündə, yaxud həmüfüq şəhərlərdə, yaxud yaxın üfüqlü şəhərlərdə görünməsi şərtdir. Ayın uzaq üfüqlü şəhərlərdə görünməsi hilalın isbatı üçün kifayət etmir. Yuxarıdakı açıqlamaya əsasən 2024-cü il 10 mart günü axşam Günəş batarkən bütün Asiya qitəsində (yəni bizim üfüqümüzdə və bizim üfüqümüzə yaxın olan üfüqlərdə) ayparanın həm çılpaq gözlə, həm də müxtəlif yaxınlaşdırıcı vasitələrlə görünməsi qeyri-mümkün olacaq. Hətta hilalın yaxınlaşdırıcı cihazla görünməsi ilə çılpaq gözlə görünməsi arasında heç bir fərqin olmadığına qail olan Seyid Əli Xamənəiyə görə 11 mart gününün ramazan ayının ilk günü olması qeyri-mümkündür. Çünki qeyd etdiyimiz kimi, bizim üfüqümüzdə, həmçinin bizim üfüqümüzə yaxın olan üfüqlərdə hilalın teleskopla belə, görünməsi qeyri-mümkün olacaq. Deməli, hər iki dini rəhbərin 12 mart çərşənbə axşamı gününün ramazan ayının ilk günü olduğunu elan etməsi gözlənilir.

Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi ayın əvvəlinin sübut olunması üçün ayparanın mükəlləfin yaşadığı ölkənin üfüqündə görünməsini şərt bilən bir qurum olmasına, Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının verdiyi məlumatlara əsasən dini təqvim tərtib etdiyini iddia etməsinə və astronomik hesablamalara əsasən də 2024-cü il 10 mart günü axşam hilalın bizim üfüqdə görünməsinin qeyri-mümkün olacağı sübuta yetməsinə baxmayaraq, tərtib etdiyi cədvəldə ramazan ayının ilk gününün 2024-cü il 11 mart gününə təvafüq etdiyini təsbit etmiş və qəbul etdiyi prinsipi çox kobud bir şəkildə pozmuşdur.

Bu bəyanata əsasən mart ayının 28-dən 29-na, 30-dan 31-nə və aprel ayının 1-dən 2-nə keçən gecələr əhya gecələridir. Aprel ayının 1-dən 2-nə keçən gecə isə mübarək Qədr gecəsidir.

Milli Görüş-Sabiqun hərəkatı

[1] Sıra ilə Yer, Ay və Günəş üçlüyünün eyni istiqamətə doğru gəldiyi vəziyyətə “ictima” və ya “qovuşma” deyilir. Başqa bir ifadə ilə desək, Ayın Günəşlə Yer arasındakı kölgəyə daxil olmasına “ictima” deyilir.