MƏRHUM DİNİ RƏHBƏR AYƏTULLAH SEYİD FƏZLULLAHIN MÜƏSSİSƏSİNDƏKİ ŞƏR’İ İDARƏ: “2024-CÜ İL 10 APREL ÇƏRŞƏNBƏ GÜNÜ DÜNYANIN BÜTÜN ÖLKƏLƏRİNDƏ MÜBARƏK FİTR BAYRAMININ İLK GÜNÜDÜR!”
Mərhum dini rəhbər Ayətullah Seyid Fəzlullahın müəssisəsindəki şər’i idarə hicri 1445-ci il (m. 2024-cü il) üçün şəvval ayının başlanmasını dəqiqləşdirən bir bəyanat yayıb. Bəyanatın mətni belədir: “Hicri-qəməri təqvimi ilə 1445-ci ilin (m. 2024) şəvval ayının hilalı 2024-cü il aprel ayının 8-i bazar ertəsi günü Qrinviç saatı ilə 06:21-də, yəni Beyrut şəhəri yerli saatla saat 09:21-də (Bakı vaxtı ilə 10:21-də) doğacaqdır (ictima).
Əlavə edilən sxemdən də göründüyü kimi, bazar ertəsi günü axşam (çərşənbə axşamı gününün gecəsi) ayparanın dünyanın heç bir yerində görünməsi mümkün deyil. Odur ki, aprel ayının 9-u çərşənbə axşamı günü mübarək ramazan ayının otuzuncu gününü tamamlayan gün olacaq.
Çərşənbə axşamı günü axşam (çərşənbə gününün gecəsi) ayparanı Şimali Amerikada, Kanadada, Mərkəzi Amerikada, Cənubi Amerikanın bir çox məntəqələrində, Afrikanın şimal və mərkəzi hissələrində, Avropa və Asiyada çılpaq gözlə asanlıqla görmək mümkün olacaq. Cənubi Amerika və Afrikanın cənubunun bir hissəsində, Asiyanın qərb hissəsində, İrak və digər ərəb ölkələrində, Türkiyə və İranda (həmçinin Azərbaycanda) hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda ayparanın çılpaq gözlə görünməsi mümkün olacaq. Həmçinin Asiyanın digər məntəqələrində, Avstraliyanın bəzi məntəqələrində, Afrikanın cənub hissələrində və Cənubi Amerikanın cənubunda ayparanın teleskopdan istifadə etməklə görünməsi mümkün olacaq.
Buna görə də ramazan ayının otuz gününün keçməsi ilə yanaşı 2024-cü il aprel ayının 10-u çərşənbə günü şəvval ayının 1-ci günü, yəni Fitr bayramı günüdür.
Bu, Seyid Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsasa uyğun olaraq da belədir. Seyid Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsas budur ki, qəti (dəqiq) və adətən yəqinlik ifadə edən astronomik hesablamalara etimad etmək icazəlidir və gecənin bir hissəsində olsa belə, müştərək olduğumuz hər hansı bir ölkədə və ya məntəqədə hilalın görünməsinin mümkünlüyü kifayət edir. Buna əlavə olaraq Seyidə görə adi gözlə görməklə yaxınlaşdırıcı cihaz vasitəsilə görmək arasında heç bir fərq yoxdur, hər iki görmə mötəbərdir.
Bu hökm Yer kürəsinin şərq və qərb hissələrinin hər ikisinə şamil edilir.
Allahdan istəyirik ki, bu bayramı İslam dünyası üçün xeyirli və bərəkətli qərar versin, müsəlmanların sözünü bir yerə toplasın və mövqelərini birləşdirsin, onların cəmiyyətindən fitnə-fəsadı aparsın və ölkələrini sionistlərin, Amerikanın, Böyük Britaniyanın, Atlantika İttifaqının (NATO), digər istismarçı qüvvələrin işğalından və yerli zalımların zülmündən azad etsin!”
Allahdan istəyirik ki, bu bayram günü bütün azərbaycanlılar arasında xeyirə və haqqa açılış günü olsun! AMİN!
Qırmızı rəng: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.
Rəngsiz: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.
Tünd-göy: hilalı yalnız teleskopdan istifadə etməklə görmək mümkündür.
Çəhrayı (gülü, açıq gül rəngli): hilalı teleskopdan istifadə etməklə, hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda adi gözlə görmək mümkündür.
Yaşıl: hilalın adi gözlə görünməsinin mümkün olduğu bölgələr.
İzah: Ayətullah Seyid Əli Sistaninin və Seyid Əli Xamənəinin müqəllidlərinin də Fitr bayramını 2024-cü il aprel ayının çərçənbə günündə (10 apreldə) qeyd edəcəkləri gözlənilir. Hər iki dini rəhbərin fiqhi rəyinə əsasən ayın əvvəlinin sübuta yetməsi üçün hilalın mükəlləfin yaşadığı şəhərin üfüqündə, yaxud həmüfüq şəhərlərdə, yaxud yaxın üfüqlü şəhərlərdə görünməsi şərtdir. Yuxarıdakı açıqlamaya əsasən 2024-cü il 9 aprel günü axşam Günəş batarkən bütün Asiya qitəsində (yəni bizim üfüqümüzdə və bizim üfüqümüzə yaxın olan üfüqlərdə) ayparanın həm çılpaq gözlə, həm də müxtəlif yaxınlaşdırıcı vasitələrlə görünməsi mümkün olacaq. Deməli, hər iki dini rəhbərin 10 aprel çərşənbə gününün Fitr bayramı günü olduğunu elan etməsi gözlənilir.
Хутбейи-Шабанийа – это проповедь-хутба о достоинствах месяца Рамадан, прочитанная Пророком (мир ему и благословение Аллаха!). Поскольку эта проповедь была прочитана в последнюю пятницу месяца Шабан, она была известна как Хутбейи-Шабанийа (проповедь месяца Шабан). Проповедь призывает мусульман правильно относиться к своим подчиненным, тем, кто от них зависит и тем, кто в них нуждается, контролировать свои глаза, уши и каждое промолвленное слово, читать Коран, посылать благословения Пророку и вспоминать Судный день. В конце проповеди Пророк (мир ему и благословение Аллаха!) ответил на вопрос, заданный Его Светлостью Али, и заявил, что лучшим деянием в месяц Рамадан является воздержание от всего, что считается грехом.
Эту проповедь Пророка (мир ему и благословение Аллаха!) передал Имам ар-Рида (а) посредством цепочки передатчиков – предыдущих имамов – доходящей до Имама Али. Древнейшим источником этой проповеди является книга «Достоинства Амира аль-муминина (да будет мир с ним!)», написанная Ибн Укда Куфи (332 г. н. э. – 944 г. н. э.). Другими важными источниками, из которых была передана проповедь, являются:
1. «Уйуну-ахбар ар-Рида(а)» (т. 1, стр. 295–297, Шейх Садук);
2. «Амали» (с. 93–96, Шейх Садук);
3. «Икбал» (т. 1, стр. 2, 3, Сайид ибн Тавус).
Шейх Аббас Кумми также передал большую часть этой проповеди в книге «Мафатих аль-джинан» в начале раздела «Достоинство благословенного месяца Рамадан» из труда Шейха Садука «Амали» и считал свой документ достоверным, авторитетным.
ТЕКСТ ПРОПОВЕДИ
Шейх Садук, опираясь на достоверный источник (санад) передает от Имама ар-Риды, его предков и его Светлости Али (мир ему и его потомкам!): «Пророк (мир ему и благословение Аллаха!) однажды прочитал нам такую проповедь-хутбу: «О люди! Воистину, месяц Аллаха приближается к вам с изобилием, милостью и прощением. Пред Аллахом этот месяц самый ценный. Его дни — лучшие из всех дней, ночи —лучшие из всех ночей, а часы – лучшие из всех часов. Это такой месяц, в котором вы приглашены на божественный пир (в гости) и причисляетесь к тем, кто пользуется божественной благодатью (святые-авлия). В этом месяце дыхание ваше – поминание-зикр, ваш сон – поклонение, а ваши благие деяния и молитвы принимаются. Поэтому с искренним намерением и чистым сердцем попросите вашего Господа даровать вам успех в соблюдении поста и чтении Корана. Ибо тот, кто будет лишен благословения и прощения Аллаха в этот великий месяц, поистине несчастен. Будучи голодными и испытывая жажду в этот месяц, помните о голоде и жажде Судного дня.Подавайте милостыню бедным и неимущим, уважайте старших, будьте милостивы к младшим, поддерживайте родственные связи, берегите язык, отводите свои взоры от всего, на что запрещено смотреть и берегите свой слух от слов, которые запрещено слушать! Будьте милосердны к сиротам, дабы к вашим сиротам тоже проявили милость. Покайтесь перед Аллахом в своих грехах и взывайте к Нему, подняв руки во время молитвы, поскольку это лучшее время – когда Всевышний Аллах с милостью смотрит на Своих рабов, отвечает, когда они открывают Ему свои тайны, а когда они зовут Его, Он говорит им: «Ляббейк» («Что вы прикажете? Я готов к исполнению»). Когда же они молят Его, Он не оставляет их молитвы без ответа.
О люди! Ваши души – заложники ваших деяний, освободите их покаянием. На плечах ваших груз грехов, облегчите его долгими земными поклонами. Знайте, что Всевышний Аллах поклялся Своей честью, что не накажет верующих, которые молятся и падают ниц, и что Он не устрашит их огнем в день, когда они предстанут перед Ним.
О люди! Кто из вас угостит постящегося верующего во время разговения в этом месяце, тому будет записана награда, словно он освободил раба. Ему также будут прощены прошлые грехи».
В этот момент послышался голос: «О Посланник Аллаха! Не у всех есть такая возможность».
Пророк (мир ему и благословение Аллаха!) сказал: «Защити себя от огня пусть даже половиной финика! Защити себя от огня, хотя бы глотком воды!»
О люди, кто из вас украсит свою нравственность в этом месяце, тот с легкостью перейдет мост Сират в день, когда ноги будут соскальзывать с него. Кто облегчит работу своей прислуге в этом месяце, тому Аллах облегчит допрос (Судного дня). Кто удержится от плохого деяния в течение этого месяца, от того Аллах удержит Свой гнев в Судный день. Кто проявит милосердие к сироте в этом месяце, того Аллах в День Воскресения причислит к почитаемым рабам Своим. Кто вступит в контакт со своим родственником в этом месяце, к тому Аллах будет милостив в День Воскресения. Кто оборвет родственные связи в этом месяце, того Аллах лишит Своей милости в День Суда. Тому, кто в этом месяце совершит мустахаб намаз-молитву (необязательная, дополнительная молитва) Аллах дарует свободу от Адского огня. Тому, кто в этом месяце совершит одну обязательную молитву, будет дана награда человека, совершившего семьдесят обязательных молитв в другие месяцы. Кто пошлет мне больше благословений-салават в этом месяце, тому Аллах увеличит вес (благих) дел в тот день, когда их вес будет легким. Тот, кто прочтет аят Корана в этом месяце, получит награду человека, который полностью прочитал его в другие месяцы.
О люди! Врата Рая открыты в этом месяце. Попросите своего Господа, чтобы Он не закрывал их пред вами. Врата Ада закрыты в этом месяце. Молите своего Господа, чтобы не открывал эти врата для вас. В этом месяце шайтаны закованы в цепи. Просите своего Господа, чтобы шайтаны не господствовали над вами».
Амир аль-муминин Али (а) сказал:«Я встал и спросил: «О Посланник Аллаха, совершение какого деяния считается самым лучшим в этом месяце?»
Пророк (мир ему и благословение Аллаха) ответил: «О Аб аль-Хасан, самое лучшее деяние в этом месяце – сторониться всего, что запретил Аллах! …» («Амали», стр. 93–96, Шейх Садук).
ВЫВОД
В месяц рамадан:
1. Настоятельно рекомендуется не лишать себя возможности быть прощенным и достичь божественного милосердия.
6. Интересуйтесь положением нуждающихся и пожилых людей, а также тех, кто находится под чьей-то властью и волей, и помогайте им в соответствии с их положением.
7. Поддерживайте родственные связи.
8. Угостите постящегося пусть даже половиной финика и глотком воды во время разговения.
9. Контролируйте глаза, уши и язык.
10. Особое внимание уделяйте молитве-намазу, покаянию, молитве-дуа и просите прощения грехов.
11. Читайте Коран.
12. Посылайте много благословений-салават Пророку (мир ему и благословение Аллаха!).
13. Будьте добрыми и нежными.
14. Не совершайте плохих деяний, никого не притесняйте, не будьте жестокими и беспощадными к людям.
Внимание: Шейх Садук (да будет милость Аллаха к нему!) передает, что, когда наступил месяц Рамадан, Пророк (мир ему и благословение Аллаха!) освободил всех пленников и дал каждому бедняку то, что он желал.
Xütbeyi-şəbaniyyə ramazan ayının fəziləti barəsində Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş bir xütbədir. Bu xütbə şəban ayının son cümə günündə söyləndiyinə görə xütbeyi-şəbaniyyə (Şəban ayı xütbəsi) adı ilə tanınmışdır. Xütbədə müsəlmanlar onlara tabe olan şəxslərin, onlardan asılı olan və onlara ehtiyacı olan insanların halına düzgün yanaşmağa, gözə, qulağa və dilindən çıxan hər sözə nəzarət etməyə, Quran oxumağa, Peyğəmbərə salavat göndərməyə və qiyamət gününü xatırlamağa dəvət olunurlar. Xütbənin sonunda Peyğəmbər (s) Həzrət Əlinin verdiyi sualı cavablandıraraq bildirir ki, ramazan ayında ən fəzilətli əməl günah hesab edilən hər bir hərəkətdən uzaq olmaqdır.
Bu xütbəni İmam Rza (ə) özündən əvvəlki imamlar yolu ilə İmam Əliyə çatan sənəd silsiləsi ilə Peyğəmbərdən (s) nəql etmişdir. Xütbənin ən qədim mənbəyi İbn Uqdə Kufinin (v. h. q. 332 – m. 944) yazdığı “Əmirülmöminin əleyhissəlamın fəzilətləri” kitabıdır. Xütbənin nəql olunduğu digər mühüm mənbələr isə bunlardır:
1. “Üyunu-əxbarir-Rza (ə)” (c. 1, s. 295-297, Şeyx Səduq);
2. “Əmali” (s. 93-96, Şeyx Səduq);
3. “İqbal” (c.1, s. 2, 3, Seyid ibn Tavus).
Şeyx Abbas Qummi də “Məfatihul-cinan” kitabında bu xütbənin böyük bir hissəsini “Mübarək ramazan ayının fəziləti” bölməsinin əvvəlində Şeyx Səduqun “Əmali” əsərindən nəql etmiş və onun sənədini mötəbər hesab etmişdir.
XÜTBƏNİN MƏTNİ
Şeyx Səduq mötəbər bir sənədlə İmam Rzadan, onun ata-babalarından və Həzrət Əlidən (Ona və övladlarına salam olsun!) rəvayət edir: “Peyğəmbər (s) bir gün bizə belə bir xütbə söylədi və dedi: “Ey insanlar! Həqiqətən, Allahın ayı bərəkət, rəhmət və məğfirətlə (bağışlanma) sizə tərəf gəlməkdədir. O, Allah yanında ayların ən fəzilətlisidir. Onun günləri günlərin, gecələri gecələrin, saatları isə saatların ən fəzilətlisidir. O elə bir aydır ki, siz o ayda ilahi ziyafətə (qonaqlığa) dəvət olunmuş və ilahi kəramətdən faydalananların (övliyaların) zümrəsində qərar tutmusunuz. O ayda nəfəsləriniz təsbih (zikr), yuxunuz ibadət, əməliniz məqbul, duanız isə müstəcabdır (qəbuldur). Buna görə də sədaqət dolu niyyətlərlə, pak və təmiz qəlblə Rəbbinizdən oruc tutmaq və Quran oxumaqda sizə müvəffəqiyyət verməsini istəyin. Çünki bu böyük ayda ilahi məğfirətdən (bağışlanmadan) məhrum olan şəxs, həqiqətən, bədbəxtdir. Bu ayda ac-susuz qalmaqla qiyamət gününün aclığını və susuzluğunu xatırlayın! Fəqirlərinizə və miskinlərinizə sədəqə verin, böyüklərinizə ehtiram edin, kiçiklərinizə qarşı mərhəmətli olun, qohumlarınızla əlaqə yaradın, dilinizi qoruyun, baxılması halal olmayan hər şeydən gözlərinizi, qulaq asılması halal olmayan sözlərdən isə qulaqlarınızı qoruyun! Camaatın yetimlərinə rəhm edin ki, sizin də yetimlərinizə rəhm etsinlər. Günahlarınızdan Allaha tövbə edin və namaz vaxtlarında dua ilə əllərinizi Ona tərəf qaldırın. Çünki o vaxtlar saatların ən fəzilətlisidir ki, Allah-Taala o vaxtlarda Öz bəndələrinə rəhmətlə baxar, bəndələr öz sirlərini Ona bildirdikdə onlara cavab verər, Onu çağırdıqda onlara “Ləbbeyk” (“Nə əmriniz var? Əmrinizə hazıram”) – deyər və Ona dua etdikdə (Ona yalvarıb-yaxardıqda) istəklərini cavabsız qoymaz.
Ey insanlar! Canlarınız əməllərinizin girovundadır, onları istiğfarınızla azad edin. Çiyinlərinizdə günahlarınızdan ibarət ağır bir yük vardır, onu uzun səcdələrinizlə yüngülləşdirin. Bilin ki, Allah-Taala namaz qılan və səcdə edən möminlərə əzab verməyəcəyinə və insanlar Rəbbülaləminin hüzurunda dayanacaqları gün onları atəşlə qorxutmayacağına dair Öz izzətinə and içmişdir.
Ey insanlar! Sizdən kim bu ayda oruc tutan möminə iftar verərsə, bununla Allah yanında onun üçün bir qul azad etməyin savabı yazılar. Eyni zamanda onun keçmiş günahları bağışlanar”.
O zaman bir səs eşidildi: “Ey Allahın Elçisi! Bizim hamımızın bunu etməyə gücü yoxdur”.
Peyğəmbər (s) buyurdu: “Bir xurmanın yarısı ilə də olsa, atəşdən qorunun! Bir qurtum su ilə də olsa, atəşdən qorunun!
Ey insanlar, sizdən kim bu ayda öz əxlaqını gözəlləşdirərsə, ayaqlar Siratın üzərində sürüşəcəyi gün o, Sirat körpüsündən rahatlıqla keçər. Kim bu ayda öz xidmətçisinin işini yüngülləşdirərsə, Allah da onun sorğu-sualını yüngülləşdirər. Kim bu ayda şər işdən, əməldən kənar durarsa, Allahla görüşdüyü gün (qiyamət günü) Allah da Öz qəzəbini ondan uzaqlaşdırar. Kim bu ayda bir yetimi əzizləyərsə, Allah da qiyamət günündə onu əziz tutar. Kim bu ayda öz qohumu ilə əlaqə yaradarsa, Allah da qiyamət günü onu Öz rəhmətinə qovuşdurar. Kim bu ayda qohumu ilə əlaqəni kəsərsə, Allah da qiyamət günü ondan Öz rəhmətini kəsər. Kim bu ayda bir müstəhəb namaz qılarsa, Allah onun Cəhənnəm atəşindən azad olunmasına hökm verər. Kim bu ayda bir vacib namaz əda edərsə, ona digər aylarda yetmiş vacib namaz qılan şəxsin savabı verilər. Kim bu ayda mənə daha çox salavat göndərərsə, əməl tərəziləri yüngül gəldiyi gün Allah onun əməl tərəzisini ağırlaşdırar. Kim bu ayda bir Quran ayəsi oxuyarsa, ona digər aylarda Quranı xətm edən şəxsin savabı verilər.
Ey insanlar! Bu ayda Cənnətlərin qapıları açıqdır. Rəbbinizdən istəyin ki, bu qapıları sizin üzünüzə bağlamasın; bu ayda Cəhənnəm atəşinin qapıları bağlıdır, Rəbbinizdən istəyin ki, bu qapıları sizin üzünüzə açmasın. Bu ayda şeytanların əlləri bağlıdır; Rəbbinizdən istəyin ki, şeytanları sizə hakim etməsin”.
Əmirülmöminin Əli (ə) dedi: “Ayağa qalxdım və soruşdum: “Ey Allahın Elçisi, bu ayda yerinə yetiriləcək ən fəzilətli əməl hansıdır?”
Peyğəmbər (s) cavab verdi: “Ey Əbəlhəsən, bu ayda ən fəzilətli əməl Allahın haram etdiyi işlərdən qorunmaqdır! …” (“Əmali”, s. 93-96, Şeyx Səduq)
XÜTBƏNİN NƏTİCƏSİ
1. Bağışlanmaqdan və ilahi rəhmətdən məhrum olmamağın ciddi şəkildə tövsiyə olunması.
2. Allahın rəhmət qapılarının açılması.
3. Şeytanların əllərinin bağlanması.
4. Oruc tutmağın adabına düzgün riayət olunması.
5. Qiyamət gününün aclıq və susuzluğunun xatırlanması.
6. İnsanın iradəsinə və hökmünə tabe vəziyyətdə olanların, ehtiyac içində yaşayanların və yaşlı insanların şəraiti ilə maraqlanmaq və vəziyyətlərinə uyğun kömək etmək.
7. Silei-rəhm etmək.
8. Bir xurmanın yarısı və bir qurtum su ilə də olsa, iftar vermək.
9. Gözə, qulağa və dilə nəzarət etmək.
10. Namaza, tövbə, dua və istiğfar etməyə xüsusi diqqət göstərmək.
11. Quran oxumaq.
12. Peyğəmbərə (s) çox salavat göndərmək.
13. Xoşxasiyyət və mülayim olmaq.
14. Mərdimazar işlərlə məşğul olmamaq, heç kimə zülm etməmək, insanlara qarşı qəddar və amansız olmamaq.
Diqqət: Şeyx Səduq (Allahın rəhməti onun üzərinə olsun!) rəvayət edir ki, ramazan ayı daxil olduqda Peyğəmbər (s) bütün əsirləri azad edər və hər bir dilənçiyə də onun istədiyini verərdi.
MƏRHUM DİNİ RƏHBƏR AYƏTULLAH SEYİD FƏZLULLAHIN MÜƏSSİSƏSİNDƏKİ ŞƏR’İ HEYƏT: “11 MART 2024-CÜ İL BAZAR ERTƏSİ GÜNÜ MÜBARƏK RAMAZAN AYININ İLK GÜNÜDÜR!”
Tarix: 26 şəban 1445-ci il,
miladi: 07/03/2024
Mərhum dini rəhbər S. M. Fəzlullahın müəssisəsindəki şər’i idarə hicri 1445-ci il (m. 2024-cü il) üçün ramazan ayının başlanmasını dəqiqləşdirən bəyanat yayıb. Bəyanatın mətni belədir: “H. q. təqvimi ilə 1445-ci ilin (m. 2024-cü ilin) ramazan ayının hilalı 2024-cü il mart ayının 10-u bazar günü Qrinviç saatı ilə səhər saat 09:00-da, Beyrut şəhəri yerli saatla səhər saat 11:00-da (Bakı vaxtı ilə günorta saat 13:00-da) doğacaqdır (ictima[1]).
Əlavə edilən xəritəyə əsasən 60 dərəcə şimal enliyi ilə 40 dərəcə cənub enliyi arasında və 30 dərəcə qərb uzunluğu ilə 150 dərəcə qərb uzunluğu arasında yerləşən məntəqələrdə yeni hilalın (yəni ramazan ayı hilalının) görünməsi mümkün olacaq. Hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda ABŞ və Kanadanın qərb hissəsində yerləşən məntəqələrdə ayparanın çılpaq gözlə görünməsi mümkün olacaq. Şimali və Cənubi Amerikanın əksər məntəqələrində isə ayparanın yaxınlaşdırıcı vasitələrlə görünməsi mümkün olacaq. Buna görə də hilalın göründüyü məntəqələrlə gecənin bir hissəsində olsa belə, gecə müştərəkliyi olan bütün ölkələrdə (Azərbaycan da bu ölkələr sırasına daxildir.) ramazan ayının ilk günü 11/03/2024-cü il bazar ertəsi günü olacaq. (Bazar günündən bazar ertəsi gününə keçən gecə niyyət gecəsidir.) Hilalın göründüyü məntəqələrlə gecə müştərəkliyi olmayan məntəqələrdə, məsələn Avstraliya və Yeni Zelandiyada ramazan ayının ilk günü 12/03/2024-cü il çərşənbə axşamı gününə təvafüq edəcəkdir. Bu, Seyid Mühəmmədhüseyn Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsasə uyğun olaraq belədir. Seyid Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsas budur ki, qəti (dəqiq) və adətən yəqinlik ifadə edən astronomik hesablamalara etimad etmək icazəlidir və gecənin bir hissəsində olsa belə, müştərək olduğumuz hər hansı bir ölkədə və ya məntəqədə hilalın görünməsinin mümkünlüyü kifayət edir. Buna əlavə olaraq Seyidə görə adi gözlə görməklə yaxınlaşdırıcı cihaz vasitəsilə görmək arasında heç bir fərq yoxdur, hər iki görmə mötəbərdir.
Allahdan istəyirik ki, bu ayda və qarşıdan gələn aylarda bizə Özünə itaət etməkdə və İslam ümmətinə birlik, izzət və kəramət əldə etməkdə müvəffəqiyyət versin! Bu ayı İslam dünyası üçün xeyir, yardım və bərəkət ayı qərar versin, müsəlmanların sözünü bir yerə toplasın və mövqelərini birləşdirsin, onların cəmiyyətindən fitnə-fəsadı aparsın və ölkələrini sionistlərin, Amerikanın, Böyük Britaniyanın, Atlantika İttifaqının (NATO), digər istismarçı qüvvələrin işğalından və yerli zalımların zülmündən azad etsin!”
Allahdan istəyirik ki, bu ay bütün azərbaycanlılar arasında xeyir və haqqa açılış ayı olsun! AMİN!
Qırmızı rəng: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.
Rəngsiz: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.
Tünd-göy: hilalı yalnız teleskopdan istifadə etməklə görmək mümkündür.
Çəhrayı (gülü, açıq gül rəngli): hilalı teleskopdan istifadə etməklə, hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda adi gözlə görmək mümkündür.
Yaşıl: hilalın adi gözlə görünməsinin mümkün olduğu bölgələr.
İzah: Bəyanata və 2024-cü il ramazan ayı hilalının sxeminə diqqət etməklə məlum olur ki, 10 mart axşam Günəş batarkən bizim ölkənin üfüqündə ayparanın görünməsi qeyri-mümkündür. Lakin gecənin bir hissəsində olsa belə, müştərək olduğumuz ölkələrin birində – tünd-göy və çəhrayı rəngdə yerləşən ölkələrdə – ayparanın görünməsinin mümkünlüyü ilə Seyid Fəzlullahın fitvasına əsasən bizim üçün də ramazan ayının əvvəli sübuta yetmiş olur.
Ayətullah Seyid Əli Sistaninin və Seyid Əli Xamənəinin müqəllidləri üçün ramazan ayı 2024-cü il mart ayının 12-də (çərşənbə axşamı günündə) başlayacaqdır. Çünki hər iki dini rəhbərin fiqhi rəyinə əsasən ayın əvvəlinin sübuta yetməsi üçün hilalın mükəlləfin yaşadığı şəhərin üfüqündə, yaxud həmüfüq şəhərlərdə, yaxud yaxın üfüqlü şəhərlərdə görünməsi şərtdir. Ayın uzaq üfüqlü şəhərlərdə görünməsi hilalın isbatı üçün kifayət etmir. Yuxarıdakı açıqlamaya əsasən 2024-cü il 10 mart günü axşam Günəş batarkən bütün Asiya qitəsində (yəni bizim üfüqümüzdə və bizim üfüqümüzə yaxın olan üfüqlərdə) ayparanın həm çılpaq gözlə, həm də müxtəlif yaxınlaşdırıcı vasitələrlə görünməsi qeyri-mümkün olacaq. Hətta hilalın yaxınlaşdırıcı cihazla görünməsi ilə çılpaq gözlə görünməsi arasında heç bir fərqin olmadığına qail olan Seyid Əli Xamənəiyə görə 11 mart gününün ramazan ayının ilk günü olması qeyri-mümkündür. Çünki qeyd etdiyimiz kimi, bizim üfüqümüzdə, həmçinin bizim üfüqümüzə yaxın olan üfüqlərdə hilalın teleskopla belə, görünməsi qeyri-mümkün olacaq. Deməli, hər iki dini rəhbərin 12 mart çərşənbə axşamı gününün ramazan ayının ilk günü olduğunu elan etməsi gözlənilir.
Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi ayın əvvəlinin sübut olunması üçün ayparanın mükəlləfin yaşadığı ölkənin üfüqündə görünməsini şərt bilən bir qurum olmasına, Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının verdiyi məlumatlara əsasən dini təqvim tərtib etdiyini iddia etməsinə və astronomik hesablamalara əsasən də 2024-cü il 10 mart günü axşam hilalın bizim üfüqdə görünməsinin qeyri-mümkün olacağı sübuta yetməsinə baxmayaraq, tərtib etdiyi cədvəldə ramazan ayının ilk gününün 2024-cü il 11 mart gününə təvafüq etdiyini təsbit etmiş və qəbul etdiyi prinsipi çox kobud bir şəkildə pozmuşdur.
Bu bəyanata əsasən mart ayının 28-dən 29-na, 30-dan 31-nə və aprel ayının 1-dən 2-nə keçən gecələr əhya gecələridir. Aprel ayının 1-dən 2-nə keçən gecə isə mübarək Qədr gecəsidir.
Milli Görüş-Sabiqun hərəkatı
[1] Sıra ilə Yer, Ay və Günəş üçlüyünün eyni istiqamətə doğru gəldiyi vəziyyətə “ictima” və ya “qovuşma” deyilir. Başqa bir ifadə ilə desək, Ayın Günəşlə Yer arasındakı kölgəyə daxil olmasına “ictima” deyilir.
Transkripsiya: “Vəccəhtu vəchiyə lilləzi fətərəs-səmavati vəl-ərzə hənifən, muslimən. Və ma ənə minəl-muşrikin. İnnə səlati və nusuki və məhyayə və məmati lillahi Rəbbil-aləminə la şərikə ləhu və bizalikə umirtu və ənə minəl-muslimin. Əllahummə minkə və ləkə. Bismillahi vəllahu Əkbər. Əllahummə təqəbbəl minni”.
Tərcümə: “Mən hənif (haqqa meyil edən, batildən haqqa tapınan halda) və müslim olaraq, üzümü göyləri və yeri yoxdan Yaradana çevirdim. Və mən müşriklərdən deyiləm. Mənim namazım da, ibadətim də, həyatım da və ölümüm də aləmlərin Rəbbi Allah üçündür. Onun heç bir şəriki yoxdur. Və mənə sadəcə bu əmr olundu. Və mən müsəlmanlardanam. Allahım, hər şey Səndəndir və hər şey Sənin mülkündür! Allahın adı ilə! Və Allah ən böyükdür. Allahım, bu qurbanı məndən qəbul et!”
• Əgər heyvanı kəsən başqa bir şəxsdirsə, qurban kəsən şəxs əlini onun əlinin üzərinə qoymalı və yuxarıdakı duanı oxumalıdır.
• Əgər qurbanı özü və əhli-əyalı üçün kəssə, “Əllahummə təqəbbəl minni!” duasının yerinə “Əllahummə təqəbbəl minni və əhli-bəyti!” (“Allahım, məndən və əhli-əyalımdan qəbul et!”) duasını oxumalıdır.
• Əgər qurbanı vəfat etmiş şəxsin yerinə kəssə, “Əllahummə təqəbbəl minni!” duasının yerinə “Haza ən fulanin. (“Fulanin” sözünün yerinə vəfat etmiş şəxsin adı deyilir.) Əllahummə, təqəbbəl minhu!” (“Bu filankəsin (Meyitin adı deyilir.) yerinə kəsilən qurbandır. Allahım ondan qəbul et!”) duası oxunmalıdır.
g) Qurban əti necə paylanmalıdır?
• Qurbanlıq olaraq kəsilmiş heyvan üç hissəyə bölünməli, bir hissəsi sədəqə olaraq fəqir möminlərə, bir hissəsi hədiyyə olaraq zəngin olsalar belə, möminlərə və qonşulara verilməli, qalan üçdə biri isə qurban kəsən şəxsin özü və ailəsi tərəfindən yeyilməlidir.
• Qurban ətindən kafirə də – istər zimmi kafir olsun, istərsə də hərbi kafir[1] – vermək icazəlidir.
ğ) Qurbanla əlaqədar müxtəlif hökmlər;
• Qurbanı bayram günü (10 zilhiccə) kəsmək müstəhəb ehtiyatdır. Kəsim işinin zilhiccə ayının 11-ci və 12-ci günlərində də həyata keçirilməsi mümkündür.
• Qurbanlıq heyvanı zilhiccə ayının on günündə almaq müstəhəb ehtiyatdır (daha fəzilətlidir).
• Qurbanlıq heyvanların evdə böyüdülüb kökəldilmiş heyvanlardan olması məkruhdur.
• Qurbanlıq heyvanı insanın özünün kəsməsi müstəhəbdir. Əgər kəsə bilməsə, əlini qəssabın əlinin üzərinə qoymalı və kəsim işində ona kömək etməlidir.
• Heyvanın dərisini, başını və bütün halal üzvlərini sədəqə olaraq vermək müstəhəbdir. Onlardan qurban kəsən şəxsin özü istifadə etməməli və onları qəssaba və heyvanı kəsən şəxsə muzd olaraq verməməlidir. Lakin qəssab miskin olarsa, həmin hissələri qəssaba sədəqə olaraq verə bilər.
• Hədisdə bildirilir ki, qurbanlıq heyvanın dərisini dabbağ etmək və o dərinin üzərində namaz qılmaq və oturmaq mümkündür.
• Əgər insan qurban kəsmək üçün bir heyvan tapa bilməsə, onun qiymətinə bərabər sədəqə verməsi müstəhəbdir. Əgər qiymətlər müxtəlif olsa, bazarda ən aşağı adi qiyməti ödəmək kifayətdir.
• Əgər özü və əhli-əyalı üçün bir baş heyvan kəssə, kifayətdir. Bir baş özü üçün və digərini də əhli-əyalı üçün kəsməsi müstəhəb ehtiyatdır (daha fəzilətlidir). Əhli-əyalının sayı qədər heyvan kəsdikdə, onun savabı daha çox olar.
• Atasının, anasının, övladlarının və vəfat etmiş şəxslərinin əvəzinə qurbanlıq heyvan kəsməsi gözəldir. Zahir budur ki, Peyğəmbər (s) və hidayət imamlarının əvəzinə də qurban kəsmək gözəldir.
• Rəvayət olunmuşdur ki, Peyğəmbər (s) qurbanlıq olaraq iki qoyun kəsərdi. Birincini kəsdikdə belə deyərdi: “Allahım, bunu öz yerimə və Əhli-Beytimdən qurban kəsə bilməyənlərin əvəzinə kəsirəm!” İkincini kəsdikdə isə belə deyərdi: “Allahım, bunu öz yerimə və ümmətimdən qurban kəsə bilməyənlərin əvəzinə kəsirəm!”
İmam Əli əleyhissəlam da hər il iki qoyun kəsər və birincini kəsərkən belə deyərdi: “Allahım, bunu Peyğəmbərinin yerinə kəsirəm!” Sonra ikincini öz yerinə kəsərdi.
• Əgər bir dəstə insanın hər biri özü üçün qurban kəsə bilməsə, yeddi nəfərə qədər, hətta yetmiş nəfərə qədər hamısının qurbanlıq heyvanı müştərək kəsməsi mümkündür. Yəni bir heyvanı təkbaşına kəsmək mümkün deyildirsə, yeddi, hətta yetmiş müsəlman o heyvanı ortaq alıb kəsə bilər.
• Bayram namazından sonra qurban ətindən iftar etmək müstəhəbdir (yəni qurban ətindən yeyincəyə qədər bir şey yeyib içməmək və namazdan sonra qurban ətindən yemək müstəhəbdir). Çünki Peyğəmbərimiz belə etmişdir.
Tərtibatçı: Xəyyam Qurbanzadə
[1] Zimmi kafir deyildikdə İslam ölkələrində əhli-zimmənin məxsus şərtləri ilə İslam hökumətinin pənahında yaşayan kitab əhli (yəhudilər və xristianlar) nəzərdə tutulur. Hərbi kafir deyildikdə isə kitab əhli olmayan kafirlər və İslam hökumətinin himayəsinə girməmiş, yaxud himayə olunmaqdan boyun qaçırmış kitab əhli nəzərdə tutulur.
Qurban kəsməyin qayda və adabı başqa vaxtlarda heyvan kəsməyin qayda və adabı ilə eynilik təşkil edir. Heyvanı kəsən şəxsdə və heyvan kəsimində riayət edilməsi lazım olan qaydalara qurban kəsərkən də əməl etmək lazımdır. Həmin qaydalar aşağıdakılardan ibarətdir:
1. Heyvanın hülqumu, yəni hava yolu, məri’ deyilən yemək borusu və bunların iki tərəfində yerləşən vədəc deyilən iki damarın (yəni şah damarlar deyilən dörd böyük damarın) kəsilməsi lazımdır; tam kəsilmək əvəzinə onların qismən (natamam) parçalanması və kəsilməsi kifayət etmir. Damarlar xirtdəyin altından elə kəsilməlidir ki, kəsimdən sonra heyvanın xirtdəyi bədəndə yox, başda qalmalıdır.
Qurban kəsilən heyvan dəvədirsə, nəhr edilməlidir. Nəhr dəvənin sinəsi üstündən (boyunun bədənə bitişdiyi yerdən) bıçaq vurub boğaz damarlarını kəsmə əməliyyatıdır. Onun yolu budur ki, dəvə üzü qibləyə tərəf durmalı, yaxud diz çökməli və yaxud da yan üstündə yatmalı, bıçaq sinəsinə yaxın nahiyədə onun boğazına soxulmalı və qan axana qədər gözlənilməlidir. Onun ayaq üstə nəhr edilməsi müstəhəb ehtiyatdır.
2. Kəsilən heyvan kəsim əsnasında canlı olmalıdır; əgər kəsimə verildiyi vaxt onun canlı olduğuna şübhə edilsə, kəsimdən sonra ondan adi miqdarda (adətən özü kimi heyvanlardan çıxacaq qədər) qanın xaric olması, yaxud göz qapaqlarını və ya hər hansı bir bədən üzvünü hərəkətə gətirməsi kimi həyat əlamətləri onda təzahür etməzsə, onun yeyilməsi halal deyildir. Bu iki əlamətdən biri ilə kifayətlənmək olar.
3. Kəsilən heyvanın canı sırf kəsimlə çıxmalıdır; yəni heyvan bu kəsim əməliyyatının nəticəsi olaraq ölməlidir.
4. Heyvanı kəsən şəxs müsəlman və ya əhli-kitab olmalıdır; bütpərəst, məcusi (atəşpərəst), mürtəd kimi əhli-kitab və müsəlman olmayan şəxslərin kəsdiyinin halal olmadığı barəsində İslam alimləri ittifaq etmişlər.
Heyvanı kəsən şəxs kitab əhlindən olarsa (yə’ni yəhudi, yaxud xristian olarsa), heyvanı kəsərkən Allahın adını zikr etmiş və şah damarların kəsilməsi kimi təzkiyədə (heyvanın şəriətə uyğun bir şəkildə öldürülməsində) mö’təbər olan digər şərtlərə (heyvanın üzü qibləyə çevrilməsi belə bir məqamda istisna təşkil edir) riayət etmişdirsə, onun kəsdiyi heyvan halaldır.
Əgər heyvanı kəsən şəxs Allaha iman gətirməyən mülhid (inkarçı) və Allahın adını zikr etməsi təsəvvür edilməyən kafir olarsa, onun kəsdiyi heyvan heç vaxt halal olmaz. Əgər Allaha inanan kafir olarsa, yalnız kitab əhlindən başqası olarsa, Allahın adını zikr etsə də, vacib ehtiyata əsasən onun kəsdiyi də halal olmaz.
Kəsim işi hər bir müsəlman tərəfindən həyata keçirilir. İstər kişi olsun, istərsə qadın, istər mömin (dindar) olsun, istər fasiq, istər kəsim işini könüllü olaraq həyata keçirsin, istərsə də bu işə məcbur edilsin, heç bir fərq yoxdur. Çünki bu işdə əsas olan kəsim işinin mötəbər şərtlərə uyğun olaraq onlardan biri tərəfindən düzgün şəkildə həyata keçirilməsidir[1].
5. Heyvan kəsilən vaxt (yəni kəsimə başlayanda) Allah zikr edilməlidir, yəni “Bismillah” (“Pıssımılla” yox), yaxud “Əllahu Əkbər”, yaxud “Bismillahi, Əllahu Əkbər”, – deyilməlidir; əgər qəsdən Allahın adını zikr etməzsə, heyvan haram olar. Əgər Allahın adının zikr edilməsi yadından çıxarsa, yaxud bilmədən tərk edərsə, heyvan haram olmaz.
6. Heyvan üzü qibləyə doğru çevrilməlidir; yə’ni boğazı və qarnı üzü qibləyə olmalıdır. Üzünün, əllərinin və ayaqlarının üzü qibləyə doğru olması şərt deyildir. İmam Mühəmmədbaqirdən kəsilmək üçün ayrılmış heyvan haqqında soruşulduqda belə dedi: “Kəsilmək üçün ayrılmış heyvanını üzü qibləyə doğru çevir!”[2] Bu hədisdən kəsim əsnasında heyvanın üzü qibləyə doğru çevrilməsinin zəruri olduğu başa düşülür. Kəsimdə heyvanı kəsən şəxsin özünün üzü qibləyə dayanması şərt deyildir.
7. Şah damarlar onları kəsən iti filiz alətlərlə kəsilməlidir. Əgər filiz olmasa, ondan başqa şah damarları kəsən hər bir şeylə kəsim işini yerinə yetirmək caizdir (icazəlidir). Beləcə, qamış, ağac, iti daş, şüşə və bu kimi digər əşyalarla kəsim işini yerinə yetirmək səhihdir (doğrudur).
Kəsimdə müstəhəb və məkruh (pislənmiş) olan işlər aşağıdakılardan ibarətdir:
1. Şəriət alimləri qeyd etmişlər ki, xırda buynuzlu heyvanlar kəsildiyi vaxt heyvanın iki qabaq və dal ayaqlarından birinin sarınıb bir ayağının sərbəst buraxılması, inək və öküz kəsildiyi vaxt heyvanın dörd ayağının hamısının bağlanıb quyruğunun sərbəst buraxılması və dəvə diz çökdüyü halda nəhr edilərsə, iki qabaq ayağının (aşağıdan dizlərədək, yaxud qoltuğunun altınadək) bağlanması və iki dal ayaqlarının sərbəst buraxılması və əgər ayaqüstə nəhr edilərsə, sol əlinin bağlı olması müstəhəbdir.
2. Heyvanı kəsməzdən və yaxud nəhr etməzdən əvvəl qabağına su qoymaq müstəhəbdir;
3. Heyvanı kəsərkən, yaxud nəhr edərkən onunla əziyyət çəkməsinə səbəb olmayacaq şəkildə davranmaq müstəhəbdir. Bunlar bıçağın itilənməsi, onun hülquma güc verərək soxulması və cəld hərəkət edilməsi ilə həqiqət tapır. Peyğəmbərdən (s) belə nəql olunmuşdur: “Həqiqətən, Allah-Taala hər şeydə sizə yaxşılığı (ehsanı) vacib etmişdir. Öldürdükdə yaxşı bir şəkildə öldürün. Heyvanı kəsdikdə yaxşı bir şəkildə kəsin; hər biriniz öz bıçağını itiləsin və kəsdiyi heyvanına yüngüllük və rahatlıq versin!” Başqa bir hədisdə bıçaqların itilənməsinə və (onların itilənməsinin) heyvanlardan gizlədilməsinə əmr etmişdir.
Bəzi rəvayətlərdə bildirilir ki, heyvanı kəsərkən və ya nəhr edərkən aşağıdakı işlərin yerinə yetirilməsi məkruhdur (pislənmişdir):
1. Nəfəsi kəsilməyincə dərisini soymaq;
2. Heç bir ehtiyac yoxdursa, kəsim işini gecə, yaxud cümə günü zəvaldan (günorta azanından) əvvəl həyata keçirmək;
3. Heyvanı öz cinsindən olan başqa bir heyvanın gözü önündə kəsmək;
4. Böyüdüb kökəltdiyi mal-qaranı insanın özünün kəsməsi[3].
Kəsilən heyvanın aşağıda qeyd olunan hissələrinin yeyilməsi haramdır:
1. Qan; ürəyin və qara ciyərin daxilində qalan hissələr kimi az da olsa belə.
2. Daxilində qalan qaiti (peyini, zığı);
3. Tənasül üzvü; o, erkəkdə cinsi orqan və xayalardan, dişidə isə fərc və onun zahiri (çölü) və batinindən (içindən), bir də sidik kisəsindən ibarətdir.
4. Balalıq (heyvanlarda rüşeymin inkişaf etdiyi daxili üzv);
5. Boyundan (peysərdən) uzanan iki sinir ki, fəqərə sütunu ilə dəri arasında fəqərə sütununun iki tərəfində quyruğa birləşmiş halda yerləşir; o, çox sərt bir damardır. Ərəbcə ona “ilbavan” deyilir. Tək şəkli “ilba’”dır.
6. Beynin ən aşağı hissəsində yerləşən və noxud dənəsinə oxşayan və onun boyda olan dənə (şiş); onun rəngi tünd qəhvəyi rəngə meyil edir. Ərəbcə ona “xərəzətud-dimağ” deyilir.
7. Onurğa beyni; o, fəqərə sütununun daxilində boyundan çanağa qədər uzanan ağ yumşaq damardır.
8. Vəzilər; o, kül rəngli ət yığıntılarından ibarətdir və bədənin müxtəlif yerlərində olur. Daha çox ağ ciyərlərdə olan yağda olur.
9. Dalaq;
10. Öd kisəsi;
11. Göz bəbəyi;
Bunlardan başqa qalan hissələrin yeyilməsi halaldır. Qığırdağın və bağırsaqların yeyilməsi də halaldır. Baxmayaraq ki, böyrəklərin və ürəyin qulaqcıqlarının yeyilməsi məkruhdur (pislənir). Heyvanın sümüyü və dərisi kimi yeyilməsi adət olmayan hissələrinin yeyilməsini müstəhəb ehtiyata əsasən tərk etmək lazımdır.
Əhli-sünnə məzhəblərinə görə, heyvanın öd kisəsinin, vəzilərinin, sidik kisəsinin, cinsi orqanlarının və xayalarının yeyilməsi təhrimən məkruhdur, bunlar yeyilməməlidir[4]. Bir hədisi-şərifdə Hz. Peyğəmbərin (s) əti yeyilən heyvanların cinsi orqanlarının, xayalarının, anus dəliyinin (qaitin məxrəcinin), vəzilərinin, öd kisəsinin və sidik kisəsinin yeyilməsini münasib hesab etmədiyi bildirilir[5]. Bununla bərabər maliki və şafii məzhəblərində əti yeyilən heyvanların xayalarını yemək icazəlidir[6]. Əti yeyilən heyvanlardan bəsmələ ilə kəsilənlərin daxillərində qalıb axmayan qanları təmiz olduğu üçün bunların dalaqları da təmizdir. Dalaqdakı qan pakdır. Əhli-sünnə məzhəblərinə görə, dalağın yeyilməsi halaldır.
muselmanqadin.az 