Bu ilin (h. q. 1444 – m. 2023) ilk Ay tutulması hadisəsi may ayının 5-dən 6-na keçən gecə (h. q. 15-16 şəvval) baş verəcək. Bu tutulma hadisəsi yarımkölgəli Ay tutulması olacaq. Tutulma saat 19:14-də başlayacaq, saat 23:31-də isə sona çatacaq. Tutulmanın maksimumu saat 21:24-də qeydə alınacaq. Bu Ay tutulması hadisəsini Cənub-Şərqi Avropa, Asiyanın böyük hissəsi, Avstraliya, Afrika, Sakit okean, Atlantik, Hind okeanı, Antarktidada görmək mümkün olacaq. Tutulma başlayanda Ay üfüqdən aşağıda olduğuna görə tutulma hadisəsi Azərbaycanda saat 19:38-dən etibarən müşahidə olunacaq.
Ay tutulduqda – istər tam olsun, istərsə də qismən – şiə məzhəbinə görə hər bir mükəlləfin namaz qılması vacibdir. Bu namaza ayat namazı, yaxud xüsuf namazı (səlatul-xüsuf) deyilir.
DİQQƏT: Ayat namazı Ay tutulması Azərbaycanda müşahidə olunmağa başlayandan etibarən qılınmalıdır. Onun vaxtı tutulma tamamən açılana qədər davam edir.
ŞİƏ MƏZHƏBİNDƏ AYAT NAMAZININ HÖKMLƏRİ
AYAT NAMAZI NECƏ QILINIR?
Ayat namazı ikirükətli namazdır. Hər rükətdə beş rüku və iki səcdə vardır. Ayat namazı iki şəkildə qılına bilər:
Birinci şəkil; mükəlləf “Allah rizası üçün ayat namazı qılıram”, – şəklində niyyət etdikdən və təkbirətül-ehram dedikdən sonra Həmd və Surə oxuyur və rükuya gedir. Rükudan sonra ikinci dəfə Həmd və Surə oxuyur və rükuya gedir və beşinci rükuya gedənə qədər həmin tərtibə (qaydaya) əməl edir. Beşinci rükudan qalxdıqdan sonra səcdəyə gedir və iki səcdədən sonra ikinci rükəti də həmin qaydada qılır və ikinci rükətin ikinci səcdəsindən sonra təşəhhüd və salamı oxuyur. Namaz tamamlanır.
İkinci şəkil; mükəlləf niyyət və təkbirətül-ehramdan sonra Həmd oxuyur və Surəni beş hissəyə bölür. Həmddən sonra Surənin bir hissəsini oxuyur və rükuya gedir. Rükudan sonra Həmdi oxumadan Surənin ikinci hissəsini oxuyub, ikinci rükuya gedir. Ondan sonra Surənin üçüncü hissəsini oxuyur və üçüncü rükuya gedir. Beşinci rükuya çatana qədər həmin tərtibə riayət edir. Əgər beşinci rükudan əvvəl oxuduğu Surədən bir ayədən artıq qalarsa, qalan bütün ayələri oxumalıdır. Beşinci rükudan başını qaldırdıqdan sonra səcdəyə gedir. İki səcdəni yerinə yetirdikdən sonra ikinci rükəti də həmin qayda ilə yerinə yetirir. Səcdələrdən sonra təşəhhüd və salamı oxuyur.
Ayat namazının yüngülləşdirilmiş bu ikinci şəklini qılarkən aşağıdakı qaydalara diqqət etmək lazımdır:
– Hər rükudan əvvəl bir tam ayə oxumaq lazımdır;
– Hər rükətdə bir surəni sona çatdırmalıdır. Əgər bir ayədən daha artığı qalarsa, onların hamısını beşinci rükudan əvvəl oxumalıdır. Əgər məsələn, Surə üçüncü rükuda sona çatsa, sonrakı rüku üçün bir Həmd və Surə, yaxud bir Surənin bir hissəsini oxumalıdır və beşinci rükudan əvvəl qalmış rükuların sayına uyğun olaraq Surəni tamamlamalıdır.
Gündəlik namazlarda vacib və ya müstəhəb olan şeylər ayat namazında da vacib və ya müstəhəbdir. Deməli, ayat namazını da təharətli halda üzü qibləyə dayanmaq, övrəti örtmək və başqa şərtlərə riayət etməklə qılmaq lazımdır.
ŞİƏ MƏZHƏBİNDƏ AYAT NAMAZININ HÖKMLƏRİ
AYAT NAMAZI NECƏ QILINIR?
Ayat namazının vaxtı Günəş və Ay tutulmağa başladıqda tamamən açılana qədər davam edir. Lakin zəlzələ, şimşək və ondan başqa şeylər üçün qılınan ayat namazının xüsusi bir vaxtı yoxdur. Əksinə, hadisə baş verən kimi mükəlləf dərhal onu qılmalıdır. Əgər dərhal qıla bilməsə və qısa, yaxud uzun bir müddət keçsə, onu qəza niyyəti ilə yerinə yetirməlidir.
Əgər mükəlləf Günəşin, yaxud Ayın tutulmasını onlar açılana qədər bilməsə, əgər disk tam tutulmuşdursa, qəza vacibdir. Əgər qismən tutulmuşdursa, qəza vacib deyil.
Günəşin, yaxud Ayın tutulduğunu bildiyi halda namaz qılmazsa, qəza etməsi vacibdir. İstər tam tutulsun, yaxud qismən. Lakin zəlzələ və bunun kimi işlərə gəlincə onlar baş verdikdə onlardan xəbərdar olmayıbsa da, zaman müddətində dərhal onu yerinə yetirməlidir.
Ayat namazında şəkk etmək bir neçə şəkildə olur:
– Rükətlərin sayında şəkk etmək; bu halda namaz batildir.
– Səcdəyə daxil olmamışdan əvvəl rükuların sayında şəkk etmək; yəni mükəlləf dördüncü, yaxud beşinci rüku olduğuna şəkk edir. Bu zaman fikrini azın üzərinə qoymalı və namazı tamamlamalıdır. Namazı səhihdir.
– Səcdəyə daxil olduqdan sonra rükuların sayında şəkk etmək; bu zaman öz şəkkinə etina etməməlidir.
– Birinci rükətin axırı olan beşinci rükuda, yaxud ikinci rükətin əvvəli olan altıncı rükuda olduğuna şəkk etmək; bu zaman fikrini cəmləyə bilməsə, namazı batildir, çünki namazın rükətlərində şəkk edir.
MƏRHUM DİNİ RƏHBƏR AYƏTULLAH SEYİD FƏZLULLAHIN MÜƏSSİSƏSİNDƏKİ ŞƏRİ HEYƏT:
“2023-CÜ İL 21 APREL CÜMƏ GÜNÜ DÜNYANIN BÜTÜN ÖLKƏLƏRİNDƏ
MÜBARƏK FİTR BAYRAMININ İLK GÜNÜDÜR!”
Mərhum dini rəhbər Ayətullah Seyid Fəzlullahın müəssisəsindəki şəri heyət mərhum Seyidin söykəndiyi fiqhi əsasa uyğun olaraq dəqiq astronomik hesablamalara əsaslanaraq cümə gününə təvafüq edən 2023-cü il aprel ayının 21-ni 1444-cü il mübarək Fitr bayramı günlərinin ilk günü olduğunu elan etmişdir. Beləliklə, 2023-cü il aprel ayının 20-si cümə axşamı günü mübarək ramazan ayının son günüdür. Bəyanatda deyilir: “Hicri-qəməri təqvimi ilə 1444-cü ilin (m. 2023) şəvval ayının hilalı aprel ayının 20-si cümə axşamı günündə Qrinviç saatı ilə sübh çağı 04:12-də, yəni Beyrut şəhəri yay vaxtı ilə səhər saat 07:12-də (Bakı vaxtı ilə 08:12-də) doğacaqdır (ictima).
Şəvval ayı hilalının sxemində göründüyü kimi, yaşıl rənglə rənglənmiş məntəqələrdə, hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda Şimali və Mərkəzi Amerikanın bir çox məntəqələrində və Cənubi Amerikanın az bir hissəsində ayparanın çılpaq gözlə asanlıqla görünməsi mümkün olacaq. Həmçinin Cənubi Amerikanın və Afrikanın bəzi məntəqələrində hilalın teleskopdan istifadə etməklə görünməsi mümkün olacaq.
Buna görə də 2023-cü il aprel ayının 21-i cümə günü şəvval ayının 1-ci günü, yəni dünyanın bütün ölkələrində mübarək Fitr bayramı günü olacaq.
Bu, Seyid Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsasa uyğun olaraq belədir. Seyid Fəzlullahın söykəndiyi fiqhi əsas budur ki, qəti (dəqiq) və adətən yəqinlik ifadə edən astronomik hesablamalara etimad etmək icazəlidir və gecənin bir hissəsində olsa belə, müştərək olduğumuz hər hansı bir ölkədə və ya məntəqədə hilalın görünməsinin mümkünlüyü kifayət edir. Buna əlavə olaraq Seyidə görə adi gözlə görməklə yaxınlaşdırıcı cihaz vasitəsilə görmək arasında heç bir fərq yoxdur, hər iki görmə mötəbərdir.
Bu hökm Yer kürəsinin şərq və qərb hissələrinin hər ikisinə şamil edilir. Çünki hilalın görünməsinin mümkün olacağı məntəqələrdə gecə müştərəkliyi vardır.
Allahdan istəyirik ki, bu bayramı İslam dünyası üçün xeyirli və bərəkətli qərar versin, müsəlmanların sözünü bir yerə toplasın və mövqelərini birləşdirsin, onların cəmiyyətindən fitnə-fəsadı aparsın və ölkələrini sionistlərin, Amerikanın, Böyük Britaniyanın, Atlantika İttifaqının (NATO), digər istismarçı qüvvələrin işğalından və yerli zalımların zülmündən azad etsin!”
Allahdan istəyirik ki, bu bayram günü bütün azərbaycanlılar arasında xeyirə və haqqa açılış günü olsun! AMİN!
Qırmızı rəng: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.
Rəngsiz: hilalın görünməsinin qeyri-mümkün olduğu bölgələr.
Tünd-göy: hilalı yalnız teleskopdan istifadə etməklə görmək mümkündür.
Çəhrayı (gülü, açıq gül rəngli): hilalı teleskopdan istifadə etməklə, hava tam buludsuz olduğu və təcrübəli bir müşahidəçi tərəfindən izləndiyi halda adi gözlə görmək mümkündür.
Yaşıl: hilalın adi gözlə görünməsinin mümkün olduğu bölgələr.
İzah: Bəyanata və 2023-cü il şəvval ayı hilalının sxeminə diqqət etməklə məlum olur ki, 2023-cü il 20 aprel günü axşam Günəş batarkən bizim ölkənin üfüqündə ayparanın görünməsi qeyri-mümkün olacaq. Lakin gecənin bir hissəsində olsa da belə, müştərək olduğumuz ölkələrin birində – sxemdə çəhrayı və tünd-göy rəngdə yerləşən ölkələrin birində – ayparanın görünməsinin mümkünlüyü ilə Seyid Fəzlullahın fitvasına əsasən bizim üçün də şəvval ayının əvvəli sübuta yetmiş olur.
Ayətullah Seyid Əli Sistaninin və Seyid Əli Xamənəi müqəllidlərinin Fitr bayramını 2023-cü il aprel ayının şənbə günündə (22 apreldə) qeyd edəcəkləri gözlənilir. Çünki hər iki dini rəhbərin fiqhi rəyinə əsasən ayın əvvəlinin sübuta yetməsi üçün hilalın mükəlləfin yaşadığı şəhərin üfüqündə, yaxud həmüfüq şəhərlərdə, yaxud yaxın üfüqlü şəhərlərdə görünməsi şərtdir. Ayın uzaq üfüqlü şəhərlərdə görünməsi hilalın isbatı üçün kifayət etmir. Yuxarıdakı açıqlamaya əsasən 2023-cü il 20 aprel günü axşam Günəş batarkən bütün Asiya qitəsində (yəni bizim üfüqümüzdə və bizim üfüqümüzə yaxın olan üfüqlərdə) ayparanın həm çılpaq gözlə, həm də müxtəlif yaxınlaşdırıcı vasitələrlə görünməsi qeyri-mümkün olacaq. Hətta hilalın yaxınlaşdırıcı cihazla görünməsi ilə çılpaq gözlə görünməsi arasında heç bir fərqin olmadığına qail olan Seyid Əli Xamənəiyə görə 21 aprel gününün Fitr bayramı günü olması qeyri-mümkündür. Çünki qeyd etdiyimiz kimi, bizim üfüqümüzdə, həmçinin bizim üfüqümüzə yaxın olan üfüqlərdə hilalın teleskopla belə, görünməsi qeyri-mümkün olacaq. Deməli, hər iki dini rəhbərin 22 aprel şənbə gününün Fitr bayramı günü olduğunu elan etməsi gözlənilir.
Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi ayın əvvəlinin sübut olunması üçün ayparanın mükəlləfin yaşadığı ölkənin üfüqündə görünməsini şərt bilən bir qurum olmasına, Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının verdiyi məlumatlara əsasən dini təqvim tərtib etdiyini iddia etməsinə və astronomik hesablamalara əsasən də 2023-cü il 20 aprel günü axşam hilalın bizim üfüqdə görünməsinin qeyri-mümkün olacağı sübuta yetməsinə baxmayaraq, tərtib etdiyi ramazan cədvəlində ramazan ayının 29 gündən ibarət olduğunu təsbit etmiş və qəbul etdiyi prinsipi çox kobud bir şəkildə pozmuşdur.
Ramazan ayının 19-cu, 21-ci və 23-cü gecələri əhya gecələridir, yəni gecə sübhə kimi ibadət edilən gecələrdir. Əhya gecələrinin əməlləri iki hissədən ibarətdir. Birinci hissəyə hər üç gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməllər, ikinci hissəyə isə hər bir gecəyə məxsus olan, yəni o gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməllər daxildir. Biz əvvəlcə sizin nəzərinizə hər üç gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməlləri çatdıracağıq:
1. Qüsl etmək; bu gecələrdə yerinə yetirilməsi müstəhəb olan qüsllərin digər qüsllərlə heç bir fərqi yoxdur. “Allah rizası üçün qüsl edirəm” şəklində niyyət edilir və sonra bütün bədən yuyulur. Əllamə Məclisi buyurmuşdur: “Məğrib (şam) namazı qüsllə qılınsın deyə bu qüslü Günəşin batdığı vaxt (Günəş batdıqdan dərhal sonra) vermək daha fəzilətlidir”.
2. Bu üç gecəni əhya etmək, yəni oyaq qalıb sübhə kimi ibadət etmək;
Tərcümə: “Ey Allahım, özü üçün nə bir xeyir, nə bir zərər sahibi ola bilməyən və özündən heç bir pisliyi uzaqlaşdırma bacarığına sahib olmayan zəlil bir bəndə olaraq Sənin rizan üçün axşama çıxdım. Mən nəfsimdə bunun olduğuna şəhadət verir və Sənin qarşında gücümün zəifliyini və bacarığımın azlığını etiraf edirəm. Elə isə Allahım, Həzrət Mühəmməd və onun Alinə salam və salavat göndər, mənə və bütün mömin kişilərə və qadınlara vəd verdiyin məğfirəti (yəni bağışlanmanı) bu gecədə həyata keçir və mənə verdiyin nemətlərini tamamla! Həqiqətən, mən Sənin miskin, zəlil, zəif, fəqir və xar olmuş bir bəndənəm. Ey Allahım, istər geciksin, istər gecikməsin, istər naz-nemət içində olum, istər pis gündə, istər çətinlikdə olum, istər bolluq içində, istər sağlam olum, istərsə də bəla içində olum, mənə yaxşılıq etdiyin şeylərdə Səni yada salmaqda məni yaddaşsızlardan və əta etdiyin şeylərdə Sənin yaxşılığını unudanlardan etmə! Və duanı qəbul edəcəyindən məni naümid etmə! Həqiqətən, Sən duanı eşidirsən!”
Bu duanı Kəf’əmi İmam Zeynəlabidindən rəvayət etmişdir. İmam bu duanı ayaqüstə olduqda, oturduqda, rükuda və səcdədə oxuyardı. Mərhum Əllamə Məclisi buyurmuşdur: “Bu üç gecədə istiğfar etmək, yəni Allahdan bağışlanmaq istəmək, özün və həyatda olan və vəfat etmiş valideynlər, qohum-əqrəbalar və mömin qardaşlar üçün dünya və axirət istəklərinin həyata keçməsi üçün dua etmək, zikr demək və gücün çatdığın qədər Mühəmməd və onun Alinə salavat göndərmək ən fəzilətli əməllərdən hesab olunur. Bəzi hədislərdə bu üç gecədə “Couşəni-kəbir” duasının oxunmasının müstəhəb olduğu qeyd olunmuşdur”.
İndi isə hər bir gecəyə məxsus olan əməlləri sizin nəzərinizə çatdırırıq:
23-CÜ GECƏNİN ƏMƏLLƏRİ
(3-cü Əhya gecəsinin əməlləri)
Bu gecə digər iki Əhya gecəsindən daha fəzilətlidir. Bir çox hədislərdə bildirildiyi kimi, bu gecə Qədr gecəsidir. Bu gecənin başqa bir adı da “Leylətül-Cühəni”dir (“Cühəninin gecəsi”). Cühəni Allah Rəsulunun əshabəsi Abdullah ibn Üneys Ənsarinin ləqəbidir. Ramazan ayının 23-cü gecəsi ona nisbət verildiyinə görə ona Leylətül-Cühəni (Cühəninin gecəsi) deyilmişdir. Bu adlandırma Peyğəmbərlə onun arasında baş verən söhbətdən sonra olmuşdur. Abdullah ibn Bükeyr Zürarədən, o da iki imamın (İmam Baqir və İmam Sadiqin) birindən belə rəvayət edir: “İmamdan ramazan ayında qüsl etməyin müstəhəb olduğu gecələr haqqında soruşdum. İmam belə cavab verdi: “On doqquzuncu, iyirmi birinci və iyirmi üçüncü gecələrdir”. Və dedi: “İyirmi üçüncü gecə Cühəninin gecəsidir. O, Rəsulullaha belə dedi: “Mənim mənzilim Mədinədən uzaqda yerləşir. Mənim üçün bir gecə müəyyənləşdir ki, həmin gecə Mədinəyə gəlim”. Allah Rəsulu onun üçün 23-cü gecəni müəyyənləşdirdi”[1].
İmam Baqirdən nəql olunan başqa bir rəvayətdə deyilir: “Cəhinə qəbiləsindən olan bir kişi Peyğəmbərin yanına gəlib dedi: “Ey Allahın Elçisi, mənim dəvələrim, qoyunlarım və xidmətçilərim vardır. İstəyirəm ramazan ayının bir gecəsini mənim üçün müəyyənləşdirəsən ki, həmin gecə Mədinəyə gəlim və namazda iştirak edim. Rəsulullah onu yanına çağırıb sirri onun qulağına dedi. İyirmi üçüncü gecə olduqda Cühəni dəvələri, qoyunları, əhli-əyalı, övladları və xidmətçiləri ilə birlikdə Mədinəyə gəldi. Həmin gecəni Mədinədə qaldı. Sübh açıldıqda onunla gələn şəxslərlə birlikdə şəhərdən çıxdı və öz məkanına qayıtdı”[2].
Bir çox fəqihlərin, o cümlədən Seyid Mühəmmədhüseyn Fəzlullahın görüşü budur ki, Qədr gecəsi həmin gecədir. Buna görə də Allah Rəsulu Cühəniyə Mədinəyə gəlməyi və o gecədən bəhrələnməyi tövsiyə etmişdir.
Bu görüşü İmam Cəfər Sadiqdən nəql olunan bir hədis də təsdiq edir. İmam buyurur: “Ramazan ayının 23-cü gecəsi Cühəninin gecəsidir. Hər bir hikmətli iş o gecə ayırd olunur[3]. O gecədə bəlalar, ölümlər, əcəllər, ruzilər, hökmlər və bu ildə gələn il belə bir gecəyə qədər Allahın yaratdığı bütün şeylər təsdiq olunur. Bu gecəni rüku və səcdə halında əhya edən (oyaq qalan) və günahlarını gözləri qarşısında canlandırıb (yəni etdiyi günahları yada salıb) onlara görə ağlayan bəndənin xoş halına! Əgər belə edərsə, ümid edirəm ki, inşallah uğursuzluğa düçar olmaz (yəni istəyi rədd edilməz)!”[4]
Qədr gecəsi elə bir gecədir ki, fəzilətdə heç bir gecə ona bərabər ola bilməz. Bu gecədə icra olunan əməl min ayda yerinə yetirilən əməldən daha xeyirlidir. Bu gecədə növbəti ilin bütün işləri təqdir olunur.
“Dəaimul-İslam” kitabında yazılır: “Həqiqətən, Peyğəmbər (s) ramazan ayının son on günündə ibadət etmək üçün yatağını yığar və kəmərini möhkəm bağlayardı. İyirmi üçüncü gecədə ailəsini yuxudan oyadar və bu gecədə yatanların üzünə su səpərdi”.
Həzrət Fatimə (ə.s.) öz əhli-əyalından heç kimi bu gecədə yatmağa qoymaz, az bir təamla onların yuxusuna əlac edər və bu gecədə oyaq qalmaq üçün gündüzdən onları bu işə hazırlayardı. Yəni gecə yuxuya getməmələri üçün gündüz yatıb istirahət etmələrini əmr edərdi və belə deyərdi: “Bu gecənin xeyrindən məhrum olan şəxs hər şeydən məhrumdur””.
Rəvayət olunmuşdur ki, İmam Sadiq (ə) bərk xəstə idi. Ramazan ayının 23-cü gecəsi olduqda öz xidmətçilərinə əmr etdi və onlar da onu məscidə apardılar və o gecəni sübhə qədər məsciddə qaldı.
Əllamə Məclisi buyurmuşdur: “Bu gecədə mümkün olduğu qədər Quran oxu və Səhifeyi-Səccadiyyədəki duaları, ələlxüsus “Məkarimul-əxlaq” və “Tövbə” dualarını oxu. Əhya gecələrinin hörmətini saxlamaq, bu gecələrdə ibadətlə və Quran oxumaqla məşğul olmaq və dua etmək lazımdır. Mötəbər bir sənədlə rəvayət olunmuşdur ki, Qədr gecəsinin gündüzü də Qədr gecəsi kimidir”.
Rəvayət olunmuşdur ki, bir nəfər Peyğəmbərə (s) belə dedi: “Qədr gecəsində Allah-Taaladan nə istəyim?” Peyğəmbər (s) buyurdu: “Afiyət (sağlamlıq)!”
Tərcümə: “Ey Allahım, mənim ömrümü uzat, ruzimi bol et, bədənimə sağlamlıq əta et və məni arzuma çatdır. Əgər mən bədbəxtlərdənəmsə, mənim adımı bədbəxtlərin adı yazıldığı kitabdan sil və mənim adımı xoşbəxtlərin adı yazıldığı kitaba yaz. Həqiqətən, Sən mürsəl Peyğəmbərinə – rəhmətin ona və Alinə olsun! – nazil etdiyin kitabında belə demisən: “Allah istədiyin məhv edər və istədiyini də isbat edər. Kitabın anası (əsli) Onun yanındadır””.
Tərcümə: “Allahım, hökm və təqdir etdiyin mütləqləşmiş və qəti işdə, Qədr gecəsində hökm etdiyin hər bir hikmətli işdə və rədd edilməsi və dəyişdirilməsi mümkün olmayan hökmdə məni, Sənin möhtərəm evini ziyarət edən və ziyarətləri riya və göstərişdən uzaq olan, səy və cəhdləri qədir-qiymətli olan, günahları bağışlanan və pisliklərinin üzəri örtülən hacılardan yaz! Və hökm və təqdir etdiyin şeydə mənim ömrümü uzadıb ruzimi bol et!”
Tərcümə: “Ey Qədr gecəsinin Rəbbi! Ey onu min aydan daha xeyirli qərar verən! Ey gecənin, gündüzün, dağların, dənizlərin, zülmətlərin, nurların, yerin və göyün Rəbbi! Ey Bari’ (vücuda gətirən, yaradan), ey Müsəvvir (məxluqatını istədiyi sifət və seçdiyi surətdə yaradan), ey Hənnan (rəhmli), ey Mənnan (çox səxavətli və şəfqətli), ey Allah, ey Rəhman, ey Allah, ey Qəyyum (qoruyan, bilən, görüb izləyən), ey Allah, ey Bədi’ (yoxdan var edən), ey Allah, ey Allah, ey Allah! Ən gözəl adlar, ən yüksək sifətlər, böyüklüklər, nemətlər yalnız Sənə məxsusdur! Səndən Mühəmməd və onun Alinə salam və salavat göndərməyini və bu gecədə adımı xoşbəxtlərin, ruhumu isə şahidlərin cərgəsində, ehsanımı İlliyyin (Cənnətin ən yüksək dərəcəsi) dərəcəsində qərar verməyini və pis işlərimi bağışlamağını istəyirəm. Səndən mənə, onunla qəlbimin xoşhal olduğu yəqinlik və məndən şəkk-şübhəni aparacaq iman əta etməyini və mənə ruzi olaraq verdiyindən məni razı etməyini istəyirəm. Allahım! Dünya və axirətdə bizə yaxşılıq bəxş et və bizi yandırıcı atəşin əzabından qoru! Və bu ayda mənə zikrini, şükrünü, Sənə olan rəğbəti, tövbəni əta et və Mühəmməd və onun Alini müvəffəq etdiyin işlərdə mənə də tovfiq əta et!”
Ramazan ayının 19-cu, 21-ci və 23-cü gecələri əhya gecələridir, yəni gecə sübhə kimi ibadət edilən gecələrdir. Əhya gecələrinin əməlləri iki hissədən ibarətdir. Birinci hissəyə hər üç gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməllər, ikinci hissəyə isə hər bir gecəyə məxsus olan, yəni o gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməllər daxildir. Biz əvvəlcə sizin nəzərinizə hər üç gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməlləri çatdıracağıq:
1. Qüsl etmək; bu gecələrdə yerinə yetirilməsi müstəhəb olan qüsllərin digər qüsllərlə heç bir fərqi yoxdur. “Allah rizası üçün qüsl edirəm” şəklində niyyət edilir və sonra bütün bədən yuyulur. Əllamə Məclisi buyurmuşdur: “Məğrib (şam) namazı qüsllə qılınsın deyə bu qüslü Günəşin batdığı vaxt (Günəş batdıqdan dərhal sonra) vermək daha fəzilətlidir”.
2. Bu üç gecəni əhya etmək, yəni oyaq qalıb sübhə kimi ibadət etmək;
Tərcümə: “Ey Allahım, özü üçün nə bir xeyir, nə bir zərər sahibi ola bilməyən və özündən heç bir pisliyi uzaqlaşdırma bacarığına sahib olmayan zəlil bir bəndə olaraq Sənin rizan üçün axşama çıxdım. Mən nəfsimdə bunun olduğuna şəhadət verir və Sənin qarşında gücümün zəifliyini və bacarığımın azlığını etiraf edirəm. Elə isə Allahım, Həzrət Mühəmməd və onun Alinə salam və salavat göndər, mənə və bütün mömin kişilərə və qadınlara vəd verdiyin məğfirəti (yəni bağışlanmanı) bu gecədə həyata keçir və mənə verdiyin nemətlərini tamamla! Həqiqətən, mən Sənin miskin, zəlil, zəif, fəqir və xar olmuş bir bəndənəm. Ey Allahım, istər geciksin, istər gecikməsin, istər naz-nemət içində olum, istər pis gündə, istər çətinlikdə olum, istər bolluq içində, istər sağlam olum, istərsə də bəla içində olum, mənə yaxşılıq etdiyin şeylərdə Səni yada salmaqda məni yaddaşsızlardan və əta etdiyin şeylərdə Sənin yaxşılığını unudanlardan etmə! Və duanı qəbul edəcəyindən məni naümid etmə! Həqiqətən, Sən duanı eşidirsən!”
Bu duanı Kəf’əmi İmam Zeynəlabidindən rəvayət etmişdir. İmam bu duanı ayaqüstə olduqda, oturduqda, rükuda və səcdədə oxuyardı. Mərhum Əllamə Məclisi buyurmuşdur: “Bu üç gecədə istiğfar etmək, yəni Allahdan bağışlanmaq istəmək, özün və həyatda olan və vəfat etmiş valideynlər, qohum-əqrəbalar və mömin qardaşlar üçün dünya və axirət istəklərinin həyata keçməsi üçün dua etmək, zikr demək və gücün çatdığın qədər Mühəmməd və onun Alinə salavat göndərmək ən fəzilətli əməllərdən hesab olunur. Bəzi hədislərdə bu üç gecədə “Couşəni-kəbir” duasının oxunmasının müstəhəb olduğu qeyd olunmuşdur”.
İndi isə hər bir gecəyə məxsus olan əməlləri sizin nəzərinizə çatdırırıq:
21-Cİ GECƏNİN ƏMƏLLƏRİ
(2-ci Əhya gecəsinin əməlləri)
Bu gecənin fəziləti 19-cu gecənin fəzilətindən də böyükdür. Hədislərdə ciddiyyətlə tövsiyə olunmuşdur ki, bu gecə və 23-cü gecədə qüsl etmək, gecəni oyaq qalmaq və ibadətə daha çox cəhd və ciddiyyət göstərmək lazımdır. Həqiqətən, Qədr gecəsi bu iki gecənin birindədir. Bir çox rəvayətlərdə İmamdan bu iki gecənin hansının Qədr gecəsi olması haqqında soruşulmuş, İmam bunu müəyyənləşdirməmiş və əksinə, belə buyurmuşdur: “Bu iki gecədə ən xeyirli işlə məşğul olsan, sənə nə olar ki?”
Şeyx Səduq cəfəri məzhəbi şeyxlərinin iştirak etdiyi bir məclisdə onlara diqtə etdiyi yazıda belə buyurmuşdur: “Bu iki gecəni elmi müzakirələrlə əhya edən şəxs ən fəzilətli şəxsdir”.
Tərcümə: “Ey gecəni gündüzə, gündüzü də gecəyə Qatan, ey ölüdən diri, diridən də ölü Çıxaran, ey istədiyinə hədsiz ruzi Verən, ey Allah, ey Rəhman, ey Allah, ey Rəhim, ey Allah, ey Allah, ey Allah! Ən gözəl adlar, ən yüksək sifətlər, böyüklüklər, nemətlər yalnız Sənə məxsusdur! Səndən Mühəmməd və onun Alinə salam və salavat göndərməyini və bu gecədə adımı xoşbəxtlərin, ruhumu isə şahidlərin cərgəsində, ehsanımı İlliyyin (Cənnətin ən yüksək dərəcəsi) dərəcəsində qərar verməyini və pis işlərimi bağışlamağını istəyirəm. Səndən mənə onunla qəlbimin xoşhal olduğu yəqinlik və məndən şəkk-şübhəni aparacaq iman əta etməyini istəyirəm və verdiyin ruzidən məni razı etməyini istəyirəm. Allahım! Dünya və axirətdə bizə yaxşılıq bəxş et və bizi yandırıcı atəşin əzabından qoru! Və bu ayda mənə zikrini, şükrünü, Sənə olan rəğbəti, tövbəni nəsib et, Mühəmməd və onun Alini müvəffəq etdiyin işlərdə məni də müvəffəq et!”
Şeyx Kuleyni rəvayət edir ki, İmam Baqir (ə) 21-ci və 23-cü gecələrdə gecə yarısına qədər dua oxuyar və ondan sonra namaz qılmağa başlayardı.
Ramazan ayının 19-cu, 21-ci və 23-cü gecələri əhya gecələridir, yəni gecə sübhə kimi ibadət edilən gecələrdir. Əhya gecələrinin əməlləri iki hissədən ibarətdir. Birinci hissəyə hər üç gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməllər, ikinci hissəyə isə hər bir gecəyə məxsus olan, yəni o gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməllər daxildir. Biz əvvəlcə sizin nəzərinizə hər üç gecədə yerinə yetirilməsi lazım olan əməlləri çatdıracağıq:
1. Qüsl etmək; bu gecələrdə yerinə yetirilməsi müstəhəb olan qüsllərin digər qüsllərlə heç bir fərqi yoxdur. “Allah rizası üçün qüsl edirəm” şəklində niyyət edilir və sonra bütün bədən yuyulur. Əllamə Məclisi buyurmuşdur: “Məğrib (şam) namazı qüsllə qılınsın deyə bu qüslü Günəşin batdığı vaxt (Günəş batdıqdan dərhal sonra) vermək daha fəzilətlidir”.
2. Bu üç gecəni əhya etmək, yəni oyaq qalıb sübhə kimi ibadət etmək;
Tərcümə: “Ey Allahım, özü üçün nə bir xeyir, nə bir zərər sahibi ola bilməyən və özündən heç bir pisliyi uzaqlaşdırma bacarığına sahib olmayan zəlil bir bəndə olaraq Sənin rizan üçün axşama çıxdım. Mən nəfsimdə bunun olduğuna şəhadət verir və Sənin qarşında gücümün zəifliyini və bacarığımın azlığını etiraf edirəm. Elə isə Allahım, Həzrət Mühəmməd və onun Alinə salam və salavat göndər, mənə və bütün mömin kişilərə və qadınlara vəd verdiyin məğfirəti (yəni bağışlanmanı) bu gecədə həyata keçir və mənə verdiyin nemətlərini tamamla! Həqiqətən, mən Sənin miskin, zəlil, zəif, fəqir və xar olmuş bir bəndənəm. Ey Allahım, istər geciksin, istər gecikməsin, istər naz-nemət içində olum, istər pis gündə, istər çətinlikdə olum, istər bolluq içində, istər sağlam olum, istərsə də bəla içində olum, mənə yaxşılıq etdiyin şeylərdə Səni yada salmaqda məni yaddaşsızlardan və əta etdiyin şeylərdə Sənin yaxşılığını unudanlardan etmə! Və duanı qəbul edəcəyindən məni naümid etmə! Həqiqətən, Sən duanı eşidirsən!”
Bu duanı Kəf’əmi İmam Zeynəlabidindən rəvayət etmişdir. İmam bu duanı ayaqüstə olduqda, oturduqda, rükuda və səcdədə oxuyardı. Mərhum Əllamə Məclisi buyurmuşdur: “Bu üç gecədə istiğfar etmək, yəni Allahdan bağışlanmaq istəmək, özün və həyatda olan və vəfat etmiş valideynlər, qohum-əqrəbalar və mömin qardaşlar üçün dünya və axirət istəklərinin həyata keçməsi üçün dua etmək, zikr demək və gücün çatdığın qədər Mühəmməd və onun Alinə salavat göndərmək ən fəzilətli əməllərdən hesab olunur. Bəzi hədislərdə bu üç gecədə “Couşəni-kəbir” duasının oxunmasının müstəhəb olduğu qeyd olunmuşdur”.
İndi isə hər bir gecəyə məxsus olan əməlləri sizin nəzərinizə çatdırırıq:
19-CU GECƏNİN ƏMƏLLƏRİ
(1-ci Əhya gecəsinin əməlləri)
1. Yüz dəfə “Əstəğfirullahə Rəbbi və ətubu iləyh” (“Rəbbim olan Allahdan bağışlanmağımı istəyirəm və Ona doğru qayıdıram!”), – demək.
Tərcümə: “Ey hər bir şeydən əvvəl var olub, sonra hər bir şeyi yaradan və sonra hər bir şey məhv olduqdan sonra baqi qalan Allah! Ey heç bir bənzəri olmayan! Ey uca göylər və alçaq yerlərdə və onların üstündə, altında və arasında Ondan başqa ibadət olunmayan İlah! Sənin Özündən başqa heç kimin saya bilmədiyi həmdlərin hamısı yalnız Sənə məxsusdur! Elə isə Mühəmməd və onun Əhli-Beytinə Səndən başqa heç kimin saya bilmədiyi salavat və rəhmət göndər!”
Tərcümə: “Allahım, hökm və təqdir etdiyin mütləqləşmiş və qəti işdə, Qədr gecəsində hökm etdiyin hər bir hikmətli işdə və rədd edilməsi və dəyişdirilməsi mümkün olmayan hökmdə məni Sənin möhtərəm evini ziyarət edən və ziyarətləri riya və göstərişdən uzaq olan, səy və cəhdləri qədir-qiymətli olan, günahları bağışlanan və pisliklərinin üzəri örtülən hacılardan yaz! Və hökm və təqdir etdiyin şeydə mənim ömrümü uzadıb ruzimi bol et və mənim bu, bu …. (burada istəklər və hacətlər deyilir) istəklərimi və hacətlərimi qəbul et!”
Ehsanına şükür edənlərdən olub xeyirxahların mükafatı ilə mükafatlandırılaq deyə Özünə həmd etməyin yolunu bizə göstərən və bizi həmd əhlindən qərar verən Allaha həmd olsun!
Bizə Öz dinini hədiyyə edən, bizi Öz şəriəti ilə səciyyələndirən, neməti ilə ehsan yollarında Onun razılığına doğru yerimək üçün o yolları bizə tanıtdıran Allaha həmd olsun! Elə bir həmd ki onu bizdən qəbul etsin və onunla bizdən razı olsun.
Oruc ayı, İslam ayı, təmizlik ayı, günahların bağışlanması ayı, (gecələr ibadətə) qiyam (qalxış) ayı olan Öz ayı olan ramazanı bu yollardan biri kimi qərarlaşdıran Allaha həmd olsun! “Ramazan ayı elə bir aydır ki, insanları hidayət edən və hidayətin və haqla batili bir-birindən ayırmanın açıq-aşkar dəlilləri olan Quran bu ayda nazil olmuşdur. …”
Onun üçün tam qadağalar və məşhur fəzilətlər qərarlaşdırmaqla onun digər aylardan fəzilətli olduğunu ortaya çıxardı, böyüklüyünü bildirmək üçün digər aylarda halal etdiyini bu ayda yasaq etdi, kəramətini bildirmək üçün bu ayda yeyiləcək və içiləcək şeyləri qadağan etdi və onun üçün önünə keçilməsinə icazə vermədiyi və təxirə salınmasını da qəbul etmədiyi bəlli və aşkar bir vaxt müəyyənləşdirdi.
Sonra onun gecələrindən bir gecəni min aydan daha üstün qərar verib onu Qədr gecəsi adlandırdı. “… O gecə mələklər və Ruh Rəbbinin izni ilə hər bir işdən ötrü yerə enərlər…”[1] O gecə əmin-amanlıqdır. Hökm etdiyi qəza və qədəri ilə istədiyi bəndələri üçün dan yeri sökülənə qədər bərəkət davam edər.
Allahım! Mühəmməd və ailəsinə salavat göndər. Bu ayın fəzilətini tanımağı, onun toxunulmazlığına hörmət göstərməyi və bu ayda qadağan etdiyin işlərdən qorunmağı bizə ilham et! Üzvlərimizi günahlardan qoruyub Səni razı salacaq işlərdə istifadə edərək bu ayda oruc tutmaqda bizə yardımçı ol! Belə ki, qulaqlarımızla boş şeylərə qulaq asmayaq, gözlərimizi əyləncəyə dikməyək, əllərimizi qadağan edilmiş şeylərə uzatmayaq, ayaqlarımızla harama doğru addımlamayaq, qarnımıza haram girməsin, dilimiz sənin açıqladığından başqasını danışmasın, bizi savabına yaxınlaşdıracaq əməldən başqası üçün zəhmətə düşməyək, əzabından qoruyacaq əməldən başqasını yerinə yetirməyək. Sonra da bütün bunları riyakarların riyasından və şöhrətpərəstlərin şöhrət həvəsindən təmizlə ki, işlərimizdə Səndən başqasına şərik qoşmayaq və Səndən başqa istək və məqsəd axtarmayaq.
Allahım! Mühəmməd və onun ailəsinə salavat göndər! Bizi bu ayda təyin etdiyin hədləri, vacib etdiyin vacibatları, qoyduğun şərtləri və təyin etdiyin vaxtları ilə gündəlik beş namazın vaxtları barəsində agah et! Bizi namazın uca mərtəbələrinə çatan, rüknlərini qoruyan, onu vaxtında qılan, rükusunu, səcdəsini və bütün üstün əməllərini qulun və rəsulunun – rəhmətin ona və ailəsinə olsun! – Sünnəsinə əsasən ən kamil və ən əhatəli təharətlə, ən açıq və ən əhatəli xüşu ilə yerinə yetirənlərdən qərar ver!
Bu ayda bizə qohum-əqrabalarımızla xeyirxahlıq və hədiyyə ilə əlaqə yaratmaqda, yaxşılıq etmək və hədiyyə verməklə qonşularımızla yaxınlaşmaqda, mallarımızı məsuliyyətdən qurtarmaqda və zəkatları verməklə onları təmizləməkdə, bizdən ayrılanlara yaxınlaşmaqda, bizə zülm edənlərə qarşı insaflı olmaqda, əsla dostluq edə bilməyəcəyimiz və sülh içində yaşaya bilməyəcəyimiz Sənin düşmənlərin istisna olmaqla bizimlə düşmənçilik edənlərlə barışmaqda və bizi günahlardan təmizləyəcəyin və təkrar edəcəyimiz eyiblərdən qoruyacağın, mələklərin belə yerinə yetirə bilməyəcəyi pak əməllərlə Sənə yaxınlaşmaqda müvəffəqiyyət ver.
Allahım! Bu ayın haqqı xatirinə və bu ayın əvvəlindən sonuna qədər Sənə ibadət edən müqərrəb mələk, yaxud göndərilmiş peyğəmbər, yaxud səciyyələndirdiyin saleh qul xatirinə Səndən Mühəmməd və onun ailəsinə salavat göndərməyini istəyirəm. Övliyalarına vəd verdiyin kəraməti əldə etməkdə bizi bacarıqlı et, Sənə itaət etməkdə, adətən, yarışan qullarına verəcəyin şeyləri bizə də ver və rəhmətinlə bizi ən yüksək məqama layiq olanların arasına qat.
Allahım! Mühəmməd və ailəsinə salavat göndər və bizi tövhidində şirkə düşməkdən, Səni tərif etməkdə bacarıqsız olmaqdan, dinində şübhəyə qapılmaqdan, yolunda korluğa düçar olmaqdan, Sənə hörmətdə səhlənkarlıqdan və düşmənin olan qovulmuş Şeytana aldanmaqdan qoru!
Allahım! Mühəmməd və ailəsinə salavat göndər və bizim bu ayımızın hər gecəsində əfvinlə Cəhənnəmdən azad edəcəyin, rəhmətinlə bağışlayacağın qulların varsa, bizi onlardan qərar ver və bizi bu ayımızın ən xeyirli əhli və əshabəsi qərar ver!
Allahım! Mühəmməd və ailəsinə salavat göndər və ramazan hilalının gözlərdən itib göy üzündən silinməsi ilə günahlarımızı da sil, günlərinin sıyrılması ilə günahlarımızı bizdən sıyır. Belə ki, ay bizim üçün sona çatdıqda, artıq bizi o ayda günahlardan və xətalardan təmizləmiş olasan.
Allahım! Mühəmməd və ailəsinə salavat göndər və bu ayda əyilsək, bizi düzəlt, sürüşsək, dikəlt, Şeytan bizə hakim olarsa, bizi ondan xilas et!
Allahım! Bu ayı Sənə ibadət etməyimizlə doldur, vaxtlarımızı Sənə itaətimizlə zinətləndir, gündüzlərində oruc tutmaqda, gecələrində namaz qılıb Sənə yalvarmaqda, pərəstiş etməkdə, qarşında alçalmaqda bizə yardımçı ol, beləcə bu ayın gündüzləri qafilliyimizə, gecələri isə səhlənkarçılığımıza şahidlik etməsin.
Allahım! Bizə ömür verdiyin müddətdə digər aylar və günlərdə də belə olmaqda müvəffəq et! Bizi “Firdovs Cənnətinə varis olub orada əbədi qalan”[2],“Ürəkləri Rəbbinin hüzuruna qayıdacaqlarından qorxuya düşüb verməli olduqlarını verən” və “Yaxşı işlər görməyə tələsib bu işdə öndə gedən”[3]saleh bəndələrindən qərar ver!
Allahım! Hər zaman, hər an və hər halda, salavat göndərdiyin şəxslərə göndərdiyin bütün salavatların sayınca bütün o salavatların, Səndən başqa heç kimin saya bilməyəcəyi qədər qat-qat artığı ilə Mühəmməd və ailəsinə salavat göndər. Həqiqətən, Sən istədiyini edənsən!
muselmanqadin.az 